معنای جاهل قاصر و مقصر ـ وظیفه کسی که اعمال گذشته‌اش اشتباه بوده و تازه متوجه شده
پرسش:
تفاوت جاهل قاصر و مقصر چیست؟
کسی که تا حالا فکر می‌کرده اعمالش (در وضو، نماز، طهارت و …) صحیح است؛ اما بعد فهمیده اشتباه بوده باید گذشته‌ها را قضا کند و اعمال قبل را دوباره انجام دهد؟
نام مرجع تقلید:
آیت‌الله‌العظمی سیستانی (حفظه‌الله تعالی)
پاسخ:
با عرض سلام و ادب؛
پاسخ۱ـ
جاهل قاصر : کسی که در یادگیری مسائل شرعی کوتاهی و سهل‌انگاری نکرده باشد.
جاهل مقصر : کسی که در یادگیری مسائل شرعی کوتاهی و سهل‌انگاری کرده است. (۱)
پاسخ۲ـ
موارد مختلف است؛ لازم است موضوع موردنظر را ارسال نمایید. ولی به‌طورکلی چهار حالت برای آن فرض می‌شود:
الف ـ اشکال عمل از جهت ارکان و مانند آن باشد، در این صورت آن عمل باطل است.
مثل اینکه نمازگزار تکبیرة الاحرام یا رکوع را انجام نداده باشد یا در جایی که وظیفه‌اش نماز ایستاده بوده، آن را نشسته به جا آورده باشد یا نماز را با وضو یا غسل یا تیمّم باطل خوانده باشد.
ب ـ اشکال عمل از جهت ارکان و مانند آن نباشد و فرد جاهل قاصر باشد، در این صورت آن عمل صحیح است.
مثل اینکه نمازگزار حمدوسوره یا ذکر رکوع یا ذکر سجده یا تشهّد نمازش را غلط خوانده باشد و در یادگیری آن‌ها کوتاهی و سهل‌انگاری نکرده و در ندانستن آن مقصّر نباشد. یا نمازگزار در حال سجده، دست یا انگشت بزرگ‌پا را روی زمین نمی‌گذاشته و در ندانستن و یادنگرفتن این مسئله مقصّر نباشد.
ج ـ اشکال عمل از جهت ارکان و مانند آن نباشد؛ ولی فرد جاهل مقصّر باشد و مورد هم از مواردی باشد عمل اشتباهِ جاهل مقصّر باعث باطل شدن آن باشد، در این صورت آن عمل باطل است؛ مانند مثال‌های قسمت (ب)، نسبت به نمازگزاری که در یادگیری مسئله کوتاهی کرده و مقصّر است.
د ـ اشکال عمل از جهت ارکان و مانند آن نباشد؛ ولی فرد جاهل مقصّر باشد و مورد اشکال هم از مواردی باشد که حتی ندانستن مسئله بدون عذر و از روی تقصیر هم باعث باطل شدن عمل نمی‌شود، در این صورت آن عمل صحیح است هرچند چنین فردی به دلیل یادنگرفتن مسئله موردنیاز خویش گناهکار می‌باشد.
به‌عنوان‌مثال، مرد یا زنی که به‌خاطر ندانستن مسئله، حمدوسوره نماز ظهر و عصر را بلند می‌خوانده یا مردی که به علّت ندانستن مسئله، حمدوسوره نماز مغرب و عشا را آهسته می‌خوانده یا فردی که تسبیحات اربعه‌ی نمازهایش را به علّت ندانستن مسئله بلند می‌خوانده، نمازی که خوانده صحیح است هرچند فرد در یادگیری مسئله کوتاهی کرده و مقصّر باشد. (۲)
