حکم شرعی فرزند خواندگی و گرفتن شناسنامه به اسم پدرخوانده برای او [فرزندخوانده]
“حکم شرعی فرزند خواندگی و شناسنامه گرفتن برای او”
پرسش:
برخی خانواده ها بچه های بی سرپرست را بزرگ کرده و از آنها نگهداری می کنند، آیا صدور شناسنامه برای آنان به عنوان فرزند این خانواده از نظر شرعی چه صورت دارد؟
پاسخ:
امام خمینی (رحمة الله علیه)، مقام معظم رهبری (حفظه الله تعالی):
شرعاً فرزند آنها محسوب نیست و آثار فرزندی مترتّب نمی شود. (و حق انتساب به خود و گرفتن شناسنامه به اسم خود را برای طفل ندارند) و تنها بزرگ کردن بچه سبب محرمیت نمی شود، و همچنین پسر و دختری که پیش یک خانواده بزرگ می شوند نسبت به هم محرم نیستند.
آیت الله بهجت (رحمة الله علیه):
جایز نیست.
آیت الله تبریزی (رحمة الله علیه):
الحاق به نسب باطل و حرام است.
آیت الله سیستانی (حفظه الله تعالی):
فرزند خواندگی جایز نیست و نسبت و ارث به آن حاصل نمی گردد باید واقعیت را به طوری که بر روان او اثر نگذارد برای او بازگو نمود و شخصی که سرپرستی او را به عهده گرفته نامش را نباید در شناسنامه خود ثبت کند و چنانچه به جهت حرج یا ضرر نتواند باید حقیقت امر ثبت شود و بر آن شاهد بگیرد. اگرچه کفالت کودکان مستحق اجر و ثواب است.
حضرت آیت الله فاضل لنکرانی (رحمة الله علیه):
جایز نیست.
حضرت آیت الله مکارم شیرازی (حفظه الله تعالی):
جایز نیست.
حضرت آیت الله وحید خراسانی (حفظه الله تعالی):
سلام صدور شناسنامه برای آنان به عنوان فرزند این خانواده از نظر شرعی جایز نیست. [۱]
توصیه‌های آیت‌الله مکارم‌شیرازی (حفظه الله تعالی) درباره احکام فرزندخواندگی
آیت‌الله مکارم شیرازی گفتند: نمی‌توان نام فرزندخواندگان را در شناسنامه وارد کرد چرا که این کار احکام نسب را تغییر می‌دهد.
ایشان افزودند: یکی دیگر از خرافات اعراب جاهلی به فرزند خواندگی، گرفتن بچه‌هایی بود که تحت هر عنوانی بی سرپرست بودند.
وی ادامه داد: این کار مشکلی ندارد ولی آنها نام فرزند خود را بر این فرزندان می‌گذاشتند و تفاوتی نیز میان فرزند خود و فرزند خوانده قائل نبودند و در مورد آنها تمام احکام نسب را رعایت می‌کردند.
آیت‌الله مکارم شیرازی یادآور شد: آیه نازل شد که آنها بچه‌های نسبی شما نیستند بلکه بچه‌هایی، نسبی هستند که از نطفه شما و همسرتان به وجود آمده باشد.
وی افزود: فرزند و مادر بودن، امری قراردادی نیست که بتوان به لفظ و انشاء تمام احکام مادر و فرزندی را اجرا کرد.
این استاد تفسیر بیان کرد: آیه پنجم از سوره احزاب نیز همین مساله را دنبال می‌کند که نام پدر واقعی این کودکان را ببرید و اگر پدر آنها را نمی‌شناسید، آنها برادران دینی و دوستان شما محسوب می‌شوند.
آیت‌الله مکارم شیرازی تصریح کرد: در این زمینه قرآن کریم حتی سخت گیری نیز می‌کند که اگر سهوا آنها را پسرم خطاب کردید اشکالی ندارد ولی اگر از روی عمد به این امر مبادرت کردید شرعا مرتکب گناه شده‌اید.
وی با بیان این‌که «در دنیای امروز نیز این مسائل وجود دارد» گفت: شبیه آن در دنیای امروز توسط زورگویانی که اهل منطق نیستند رخ می‌دهد و در بعضی از جراید ذکر می‌شود که آمریکا فلان گروه را در لیست تروریستی خود قرار داده یا حذف کرده؛ درصورتی که به حرف و قرارداد آنها چیزی عوض نمی‌شود.
اين استاد حوزه گفت: بعضی از خانواده‌هايی که بچه‌دار نمی‌شوند با مراجعه به مراکزی همچون بهزیستی اقدام به قبول فرزند خواندگی می‌کنند؛ که در این صورت مساله محرمیت پیش می‌آید که اگر در سن شیرخوارگی بود از بستگان زن باید به کودک شیر دهند تا به زنی که بچه دار نمی‌شود محرم شود.
وی اضافه کرد: ولی گاهی بچه از سن شیرخوارگی رد شده، ولی می‌توان اگر فرزند دختر بود به عقد پدر مردی درآورند که بچه‌دار نمی‌شود تا بعنوان زن پدر او برایش محرم شود.
آیت‌الله مکارم شیرازی تاکید کرد: گاهی اوقات بهزیستی شرط می‌کند که نام بچه‌ای که به فرزندی قبول می‌کنید را در شناسنامه خود قید کنید که این کار از نظر شرعی صحیح و جایز نیست چرا که با این کار شما، نسب دگرگون می‌شود.
این استاد حوزه تصریح کرد: اگر بحث ارث است خوب مرد می‌تواند از ثلث حق خود برای کودک وصیت کند و تجربه ثابت کرده که در آخر این فرزند متوجه قضیه می‌شود و با توجه به این‌که نسب در اسلام احکام زیادی دارد نباید مساله نسب را بی دلیل به هم ریخت و تغییر داد.
وی با اشاره به این‌که «مهمترین خرافات اعراب جاهلی در صدر اسلام بت پرستی است» بیان کرد:
اگر به زندگی اعراب جاهلی نگاهی گذرا داشته باشیم خواهیم دید که خرافات بسیاری بین آنها رواج داشت که می‌توان در این خصوص کتابی نوشت که اسلام با تمامی آنها به شدت مبارزه کرد. [۲]
