غَشّ در معاملات

از پیامبر اعظم (صلّی‌الله علیه و آله و سلّم) نقل شده که فرموده‌اند:

مَنْ غَشَّ أَخَاهُ الْمُسْلِمَ نَزَعَ اللَّهُ بَرَكَةَ رِزْقِهِ وَ أَفْسَدَ عَلَيْهِ مَعِيشَتَهُ وَ وَكَلَهُ إِلَى نَفْسِهِ ^(۱)

«کسی که با برادر مسلمانش غشّ نماید، خداوند برکت روزی او را می ‏برد و راه معاش او را می ‏بندد و او را به خودش واگذار می‏ کند».

معنا و حکم غَشّ در معاملات:

مخفی‌کردن عیب جنس و فروختن جنسی باکیفیت کمتر به‌جای کیفیت بالاتر و مانند آن، غَشّ در معامله است.

غش در معامله حرام است و کمک‌کردن و مشارکت در غشّ مردم جایز نیست و مستحق اجرت نمی‌باشد.

معامله با غشّ علاوه بر حرمت، در بعض موارد باطل است؛ (مثلا چیزی را بر خلاف جنسش نشان دهد، مانند فروش فلزی که آبِ طلا یا نقره داده شده به‌عنوان اینکه طلا یا نقره است.) و در بعض موارد باطل نمی‏ شود؛ اگرچه کارش حرام است؛ ولی موجب خیار فسخ برای طرف معامله بعد از اطلاع از آن می‏ گردد.

موارد غشّ در معاملات:

غشّ، موارد مختلفی دارد مانند:

۱) مخلوط‌کردن دوجنسی که یکی از آنها، کیفیّتش بهتر از دیگری است و فروختن آن به‌عنوان جنس بهتر؛ مثل‌اینکه چای یا برنج درجه یک را با چای یا برنجی که کیفیّتش پایین‌تر است، مخلوط کرده و آن را به اسم چای یا برنج درجه یک بفروشد.

۲) مخلوط‌کردن جنسی که مشتری قصد خرید آن را دارد، با چیز دیگری که مشتری قصد خرید آن را ندارد و عرضۀ آن به‌عنوان شیء موردنظر مشتری؛ مانند مخلوط‌کردن شیر با آب یا آمیختن روغن حیوانی که مشتری قصد خرید آن را دارد، با روغن‌نباتی که مشتری قصد خرید آن را ندارد.

۳) قراردادن ظاهری خوب و نیک برای جنس و اظهار ویژگی به خصوصی برای آن، درحالی‌که در واقع آن ویژگی را ندارد؛ مانند آب زدن به سبزی کهنه که سبب شود تازه جلوه کند و آن را به اسم سبزی تازه بفروشد.

۴) جنسی را به‌عنوان جنس دیگر وانمود کردن؛ مثل‌اینکه آهن یا مس را آب طلا یا آب نقره داده و آن را به‌عنوان طلا یا نقره به خریدار بفروشد. (در این‌گونه موارد، کالا با آب‌کاری یا رنگ‌آمیزی و مانند آن، برخلاف حقیقت و ذات واقعی‌اش نشان‌داده‌شده و به شکل کالای دیگر در می‌آید.)

۵) اطلاع‌ندادن عیب‌ونقص کالا یا مرغوب نبودن آن، به خریداری که به علّت اعتماد به فروشنده به کالا نگاه نمی‌کند و به خیال آنکه سالم یا مرغوب است، آن را می‌خرد و این در حالی است که فروشنده از اعتماد مشتری به وی اطلاع دارد؛ فرقی ندارد عیب کالا یا مرغوب نبودن آن، آشکار بوده و از ظاهر جنس معلوم شود یا پنهان باشد. (۲)

منابع:

(۱) وسائل الشیعة، ج۱۷، باب ۸۶، ص۲۸۳، ح ۲۲۵۲۹-۱۱

(۲) استفتاء از مقام معظم رهبری، سؤالات شماره: ۹۲۶۰۴۰ و ۱۹۹۸۱۷ / توضیح‌المسائل جامع، ج۳، ص۵۸ تا ۶۱، م ۳۳ تا ۳۶ / / سایت کلیشه (سایت اختصاصی آیت‌الله سیستانی)، ویژه نمایندگان معظم له، با استفاده از بخش “کلیشه”