محاسبه و پرداخت خمس توسط خود مکلّف ـ تأخیر در پرداخت خمس ـ روایاتی پیرامون خمس
پرسش:
ما خمسمون رو خودمون حساب می‌کنیم و تقریبی می‌سنجیم و یک مقداری هم بیشتر از اون حدی که تشخیص دادیم کنار می‌گذاریم. همین‌طور درسته یا حتماً باید یک شخص ثالثی حساب کنه؟ و اینکه همسر من خیلی در پرداخت خمس جدی نیستند؛ یعنی نظرشون اینه که وقتی خودمون اگر این پول رو پرداخت کنیم دستمون خالی میشه باید صبر کرد! به نظر مرجع بزرگوار چقدر در پرداخت خمس باید عجله کرد و اضطرار داشت؟ ملاک چیست؟
نام مرجع تقلید:
مقام معظم رهبری حضرت آیت‌الله‌العظمی خامنه‌ای (حفظه‌الله تعالی)
پاسخ:
با عرض سلام و ادب؛
در مفروض سؤال که خودتان می‌توانید خمستان را صحیح محاسبه نمایید، نیازی به رفتن نزد نماینده یا دفتر معظم‌له نیست. بلی، اگر در مواردی مسئله را نمی‌دانستید، واجب است از متخصص احکام سئوال نمایید تا دچار حرام نشوید یا احتیاطاً در آن مورد، خمس را پرداخت نمایید. ولی برای پرداخت مبلغ خمس (چه سهم مبارک امام و چه سهم سادات)، خودتان اجازه ندارید و باید به نمایندگان معظم‌له برسانید یا با اجازه آنها مصرف نمایید.
شایان‌ذکر است؛ پرداخت خمس فوریت دارد و حتی یک روز یا نصف روز یا حتی لحظه‌ای از آن روز نباید تأخیر افتاد و الا گنه کارید. مگر با اجازه ولی‌امر خمس اگر همسر محترمتان نیاز شدید دارند، می‌توانند با اجازه، خمس را تأخیراندازند. (۱)
برای اجازه از حاکم شرع و ولی‌امر خمس می‌بایست نزد نمایندگان مقام معظم رهبری (مثل آیت‌الله علم‌الهدی یا حضرت استاد سید اباصالح راجی یا حجت‌الاسلام حاج‌آقای غفاری) رجوع نمایید.
خمس يکی از فرايض اسلامی است که خداوند متعال آن را برای پيامبر اکرم صلی‌الله عليه و آله و ذرّيه مکرّم او سلام‌الله‌علیهم از نظر اکرام و احترام قرار داده است و کسی که از پرداخت آن امتناع کند، هرچند به مقدار کمی هم باشد، در رديف ستمکاران خواهد بود.
کتاب کافی مهم‌ترین و معتبرترین منبع از کتب اربعه است. این کتاب نوشته محمد بن یعقوب بن اسحاق مشهور به ثقه الاسلام کلینی است کلینی به جهت ارتباط با اصحاب ائمه و دسترسی به اصول اربع مأه روایات این کتاب را با کمترین واسطه نقل کرده است کافی در کلام بزرگان شیخ مفید از بزرگ‌ترین علمای تاریخ شیعه می‌گوید:
این کتاب، از برترین کتب شیعه است که دارای فائده‌های بسیار می‌باشد. (۲)
شهید اول آن را کتابی در زمینه حدیث معرفی می‌کند که امامیه مانند آن را نیاورده است. (۳)
محمدتقی مجلسی معروف به مجلسی اول می‌نویسد: کتاب کافی از تمام کتب اصول، مضبوط‌تر و جامع‌تر است و بهترین و بزرگ‌ترین تألیف فرقه ناجیه (امامیه) است. (۴)
آقابزرگ تهرانی کتابشناس و فقیه کبیر، می‌گوید: کافی کتابی است که در نقل حدیث از اهل‌بیت (ع)، مانند آن نوشته نشده است. (۵)
آیت‌الله خویی از قول استادش میرزا محمدحسین نائینی، مناقشه در اسناد روایات کافی را حرفه و ترفند عاجزان و ناتوانان خوانده است. (۶)
یکی از روایات کتاب شریف کافی محمد بن زید طبرى گوید:
سَهْلٌ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ الْمُثَنَّى قَالَ حَدَّثَنِي مُحَمَّدُ بْنُ زَيْدٍ الطَّبَرِيُّ قَالَ: كَتَبَ رَجُلٌ مِنْ تُجَّارِ فَارِسَ مِنْ بَعْضِ مَوَالِي أَبِي الْحَسَنِ الرِّضَا (علیه‌السلام) يَسْأَلُهُ الْإِذْنَ فِي الْخُمُسِ فَكَتَبَ إِلَيْهِ بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ* إِنَّ اللَّهَ وَاسِعٌ كَرِيمٌ ضَمِنَ عَلَى الْعَمَلِ الثَّوَابَ وَ عَلَى الضِّيقِ الْهَمّم – لَا يَحِلُّ مَالٌ إِلَّا مِنْ وَجْهٍ أَحَلَّهُ اللَّهُ وَ إِنَّ الْخُمُسَ عَوْنُنَا عَلَى دِينِنَا وَ عَلَى عِيَالاتِنَا وَ عَلَى مَوَالِينَا وَ مَا نَبْذُلُهُ وَ نَشْتَرِي مِنْ أَعْرَاضِنَا مِمَّنْ نَخَافُ سَطْوَتَهُ فَلَا تَزْوُوهُ عَنَّا وَ لَا تَحْرِمُوا أَنْفُسَكُمْ دُعَاءَنَا مَا قَدَرْتُمْ عَلَيْهِ فَإِنَّ إِخْرَاجَهُ مِفْتَاحُ رِزْقِكُمْ وَ تَمْحِيصُ ذُنُوبِكُمْ وَ مَا تَمْهَدُونَ لِأَنْفُسِكُمْ لِيَوْمِ فَاقَتِكُمْ وَ الْمُسْلِمُ مَنْ يَفِي لِلَّهِ بِمَا عَهِدَ إِلَيْهِ وَ لَيْسَ الْمُسْلِمُ مَنْ أَجَابَ بِاللِّسَانِ وَ خَالَفَ بِالْقَلْبِ وَ السَّلَامُ. (۷)
مردى از بازرگانان فارس که از پیروان امام رضا (علیه‌السلام) بود، به آن حضرت نامهاى نوشت و درباره خمس، اجازه خواست، در پاسخ او نوشت که:
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ
به‌راستی خدا واسع است و کریم، بر هر کارى ضامن ثواب است و بر تنگ‌نظری غم و اندوه، هیچ مالى حلال نیست مگر از راهى که خدایش حلال کرده است و به‌راستی، خمس کمک ما است بر دین ما و بر عیالات ما و بر دوستان ما و وسیله بذل و بخشش ما است و حفظ آبروى ما از کسى که از او بیم داریم، آن را از ما دریغ ندارید و خود را از دعاى ما محروم نسازید تا آنجا که مىتوانید، زیرا پرداخت خمس، کلید روزى شما است و مایه پاک‌شدن گناهان شما و ذخیرهاى است که براى روز بینوایی خود پس‌انداز کنید، مسلمان کسى است که براى خدا بدان چه او را عهده‌دار کرده وفا کند و بر عهده خود بپاید، مسلمان نیست کسى که به زبان پذیرا است و به دل مخالف است، والسلام
پس به فرموده امام رضا (علیه‌السلام) خمس برای خود انسان ۴ فایده دارد:
۱ـ باعث دعای امام برای انسان می‌شود.
۲ـ با پرداخت خمس؛ روزی انسان تضمین می‌شود.
۳ـ باعث پاک‌شدن گناهان است.
۴ـ ذخیره برای قیامت است .
و در حديث دیگری نقل شده است ابو بصير که يکی از محدّثين بزرگ است، از امام باقر (علیه‌السلام) پرسيد: «کمترين چيزی که باعث دخول در آتش جهنم میگردد، کدام است؟ حضرتش در پاسخ فرمودند: خوردن يک درهم از مال يتيم، سپس افزودند: آن يتيم ما هستيم.» (۸)
انشا الله تعالی با پرداخت دقیق و به‌موقع خمس خداوند برکت را در زندگی دنیوی و سعادت را در زندگی اخروی شامل حال شما گرداند.
