سلام و تشکر. اگر به‌عنوان صدقه، پول رو داخل صندوق‌های صدقات شهری یا منزل بیندازیم، آیا صدقه محسوب می‌شود یا حتماً باید به دست فقیر بدهیم؟ تشکر ویژه از سایت دقیق و مورد اعتمادتان.
محقق‌شدن صدقه در مواردی که افراد برای کمک به فقرا یا ایتام و انفاقات مستحبی، پول را در صندوق یا قلک و مانند آن می‌اندازند، چند صورت دارد:
الف ـ صندوق صدقه متعلق به مؤسسه‌ای خیریه یا تشکلی مانند آن (۱) ـ که عرفاً متولی جمع‌آوری صدقات مستحبی و کمک به فقرا و ایتام محسوب می‌شود، باشد ـ چه اینکه صندوق در محل مؤسسه یا محل تجمع مردم یا خیابان و مانند آن باشد و یا در اختیار مردم در منازل یا اتومبیل و غیره قرار گرفته باشد؛
ب ـ صندوق صدقه، متعلق به چند خانواده یا افراد گوناگون باشد؛ مثل اینکه صندوقی به‌عنوان تصدق به فقرا یا ایتام، در قسمتی از آپارتمان، مجتمع یا اداره‌ای نصب شده و خانواده‌های متعدد ساکن در آن یا کارمندان اداره، در آن پول بیندازند و فرد یا افرادی، متولی عرفی جمع‌آوری صدقه به‌صورت مذکور و رساندن آن به نیازمندان باشند؛
در موارد «الف» و «ب»، با انداختن پول در صندوق به‌قصد تصدق و انفاق، صدقه محقق شده و پول از ملکیت فرد خارج گردیده است. (۲)
ج ـ صندوق یا قلک شخصی که فرد برای کمک به فقرا در آن پول می‌اندازد تا پس از مدتی پول‌های جمع‌آوری‌شده را به فقیر بدهد؛
در این صورت، با انداختن پول در صندوق یا قلک، صدقه محقق نمی‌شود و تا وقتی پول به فقرا یا وکیل آنان تحویل داده نشده، (۳) مال در ملکیت مالک اولیه پول باقی است. (۴) (۵)
منابع:
(۱) چه نهاد یا تشکل مذکور به ثبت رسمی و قانونی رسیده باشد یا نرسیده باشد.
(۲) در این‌گونه موارد، می‌توان گفت پول به «جهت عرفی خاصی» تملیک شده و انداختن در صندوق به منزله‌ی رساندن پول به آن جهت و کافی در تحقق قبض توسط متولی عرفی آن می‌باشد؛ در مورد «الف»، پول تملیک می‌شود؛ مثلاً به «جهت رسیدگی به فقرا توسط فلان مؤسسه خیریه» و در مورد «ب»، پول به «جهت رسیدگی به فقرا توسط همین تشکل که توسط خانواده‌ها یا برخی از آنان منعقد شده» تملیک می‌گردد؛
اما در مورد «ج»، قراردادن یک قلک یا صندوق شخصی در خانه، موجب تحقق یک‌جهت عرفی خاص نمی‌شود و لذا با انداختن پول در آن، تملیک به فرد یا جهتی صورت نگرفته است.
شایان‌ذکر است، چنانچه فردی شخصاً عهده‌دار جمع‌آوری پول و صدقات مستحبی برای فقرا شود و با مراجعه به سایرین، برای رسیدگی به فقرا از آنان پول بگیرد، وی عرفاً متولی «جهت رسیدگی به فقرا» به‌حساب می‌آید؛ بنابراین، چنانچه افراد مال خویش را به جهت مذکور صدقه دهند با تحویل پول به وی و قبض (تحویل) آن، مال به «جهت عام رسیدگی به فقرا» تملیک شده و از ملکیت فرد خارج شده است (البته مجرد نقل اعتباری پول به‌حساب بانکی فرد جمع‌آوری‌کننده صدقه، کافی در تحقق قبض نیست).
اما اگر افراد با اعطای مال به شخص مذکور قصد نداشته باشند مال از ملکیت آنان خارج شود و قصدشان آن باشد که وی وکیل آنان در صدقه دادن و رساندن مال به فقرا باشد، در این صورت تا وکیل مال را به فقرا نرسانده، صدقه محقق نمی‌شود و مال مذکور در ملکیت موکلین باقی می‌ماند؛ البته اگر شخص مذکور از فقیر یا فقرای معینی وکالت در قبول و قبض صدقه داشته باشد و از طرف آنان صدقه را قبول و تحویل بگیرد کافی است.
این حکم، در سایر موارد مشابه مثل شخصی که عهده‌دار جمع‌آوری پول برای عزاداری حضرت اباعبدالله الحسین علیه‌السلام یا جهت اطعام زائران اربعین شده نیز، جاری می‌شود.
(۳) البته، اگر فرد صدقه را به حاکم شرع یا وکیل وی تحویل دهد و او آن را به‌عنوان اینکه ولی فقرا است بابت صدقه قبول نماید، صدقه محقق شده است. همچنین است حکم، اگر خود صدقه دهنده از طرف حاکم شرع برای این امر وکالت داشته باشد.
(۴) بنابراین مالک پول، حق تصرف در پول خود را دارد و چنانچه سال خمسی‌اش فرابرسد با وجود سایر شرایط، باید خمس آن را بپردازد؛ البته، اگر ـ مثلاً ـ نذر کرده که پول‌های جمع شده داخل صندوق یا قلک شخصی‌اش را به فقرا صدقه بدهد و صیغه نذر با رعایت شرایط صحت نذر خوانده شده، باید مطابق نذر عمل نماید و در این صورت اگر مبالغ مذکور از درآمد اثنای سالش بوده، چنانچه سال خمسی‌اش فرارسد، برای وفای به نذر لازم است خمس آن را از مال دیگرش بپردازد.
