پاسخ به شبهه انجام نمازمستحبی در آخر ماه رمضان بجای 200 سال نماز قضا

نماز مستحبی در جمعه آخر ماه مبارک رمضان که ثواب ۲۰۰ سال نماز قضا را دارد.

متن شبهه:

اگر نماز قضا دارید، توجه کنید!

سید محمدتقی مقدم در کتاب معراج المؤمن به نقل از کتاب سرور العارفین، ص۱۱۵ نقل می‌کنند که حضرت رسول اکرم^{(صلی‌الله علیه و آله و سلم)} فرمود:

هر که نماز قضا بر ذمه‌اش باشد، قبل از ظهر جمعه آخر ماه رمضان چهار رکعت نماز بخواند، به ۲ سلام.

در هر رکعت بعد از حمد آیة‌الکرسی و ۱۵ مرتبه سوره «کوثر». این نماز، ثواب ۲۰۰ سال نماز قضا را کفایت می‌کند و روایت دیگر از آن حضرت ثواب ۴۰۰ سال و روایت از امیرالمؤمنین ^{(صلوات الله و سلامه علیه)}  ۶۰۰ سال و از حضرت رسول^{(صلی‌الله علیه و آله و سلم)} سؤال کردند مردم آخرالزمان بیش از ۱۰۰ سال عمر نمی‌کنند. حضرت رسول^{(صلی‌الله علیه و آله و سلم)} فرمود: نماز قضاهای پدر و مادر و قُربای او را کفایت می‌کند و بعد از نماز این دعا را بخواند:

بسم‌الله الرحمن الرحیم

«یا سامع الصوت یا جامع الفوت یا محی العظام بعد الموت صل علی محمد و آل محمد و اجعل لی فرجا لی و مخرجا لی مما انا فیه انک تعلم و انت تقدر و لا اقدر و انت علام الغیوب یا واهب العطایا یا غافر الخطایا یا سبوح یا قدوس یا رب الملائکه و الروح رب اغفر وارحم و تجاوز عما تعلم انک انت العلی الاعظم یا ساتر العیوب یا کاشف الکروب یا غافر الذنوب یا ذاالجلال و الاکرام برحمتک یا ارحم الراحمین.»

پاسخ:

اولاً: طبق جست‌وجویی که در منابع معتبر روایی شیعه شد، این روایت را نیافتیم.

ثانیاً: بر فرض وجود چنین روایتی مفاد آن با سایر روایات قطعی و معتبر در تعارض است. زیرا روایات متعددی دلالت بر «وجوب قضاء ما فات کما فات» (۱) دارد؛ یعنی قضای نمازی که فوت شده و ازدست‌رفته، باید همان گونه که ازدست‌رفته، باشد. اگر ۲ رکعت بود ۲ رکعت، اگر شکسته بوده شکسته قضا شود و مابقی همین‌طور.

بنابراین، هیچ‌چیزی جز بجا آوردن نمازهای قضا شده نمی‌تواند جایگزین آن شود.

حتی اگر نمازی ۴ رکعتی در سفر فوت شود و بخواهیم در وطن خودمان قضای آن را بجا آوریم، باید شکسته بخوانیم و اگر نمازهای ۴ رکعتی در شهر خودمان قضا شود و بخواهیم در سفر قضایش را بخوانیم باید کامل قضا کنیم.

و هیچ عمل واجب یا مستحب دیگری جایگزین نمازهای قضا نمی‌شود، حتی نمی‌توان (در زمان حیات) شخص دیگری را نایب کنیم تا برایمان تبرعی یا استیجاری (مجانی یا در ازای مبلغی) نمازهای قضا را بخواند.

و حتی اگر شده به‌صورت نشسته باید خودمان بجا بیاوریم (البته چنانچه نتوانیم ایستاده بخوانیم و امیدی به بهبودی در آینده هم نداریم).

ثالثاً: اگر روایتی هم بر خلاف این حکم مسلم و قطعی وجود داشته باشد، در تعارض با این روایات متعدد و صحیح می‌باشد و در برابر آنها نمی‌تواند ایستادگی کند و به‌اصطلاح علمای علم اصول ساقط می‌گردد و قابل‌اعتنا و توجه نمی‌باشد.

رابعاً: در این‌گونه موارد باید روایت مخالف را کنار گذاشت و یا به‌گونه‌ای که با اصول و ملاک‌های شناخته‌شده‌ی دینی هماهنگ باشد، توجیه کرد.

خامساً: بر فرض صحت سند، منظور این است که این نماز، ثوابی معادل ثواب نماز قضا را دارد، نه این که جای آن را پر کند.

آن‌چنان که در متن حدیثی که در بالا بیان شده، آمده است: ” … ثواب ۲۰۰ سال نماز قضا را کفایت می‌کند … ”

مثل‌اینکه درباره‌ی روزه‌ی فلان روز، گفته شده ثواب روزه‌ی ۶۰ سال را دارد. نه اینکه دیگر روزه نگیریم، یا اگر روزه‌ی قضا داریم، بجای آن روزه‌ها نوشته شود. یا درباره‌ی برخی کارها، گفته شده ثواب حج را دارد. معنای آن این نیست که اگر مستطیع هست، نیازی به حج رفتن نباشد. یا فلان عمل، ثواب جهاد را دارد. نه به این معنا که اگر منبع الکفایه جهاد نرفتند، بر این شخص هم جهاد واجب نباشد. بلکه خداوند متعال به لطف و کرمش، ثواب نماز قضا، یا روزه یا حج یا عمره یا جهاد و… را در نامه‌ی عمل انسان می‌نویسد.

بنابراین، به نظر می‌رسد، انتشار این شایعه با این توضیح که کفایت از نمازهای قضا می‌کند، به‌منظور تخریب باورها و ادانشدن تکالیف مکلفین منتشر شده است. در واقع برای متزلزل کردن اعتقاد مردم نسبت به فریضه‌ی نماز می‌باشد و افرادی با جعل و انتشار این نوع مطالب درصددند که از ارزش و اعتبار این امر مهم دینی بکاهند تا این امر در ذهن مردم نهادینه شود که اگر نماز نخواندی مهم نیست؛ چرا که در اوقاتی مخصوصی می‌توان همه‌ی آن را یک جا بجا آورد و جبران کرد!

در انتها به‌عنوان نمونه به پاسخ چند استفتا از مقام معظم رهبری ^{(مدظله‌العالی)} درباره‌ی این نماز اشاره می‌کنیم. (۲)

پاسخ اول: نمازی که از انسان قضا شده باشد، باید قضای آن را بجا آورد و خواندن نماز مستحبی کفایت از نماز قضا نمی‌کند. (۳)

پاسخ دوم: در فرض مذکور، کفایت از نمازهای قضای واجب نمی‌کند. (۴)

پاسخ سوم: نماز مذکور کفایت از نمازهای قضا نمی‌کند. (۵)

و استفتائی هم از آیت‌الله مکارم شیرازی^{(حفظه‌الله تعالی)} شده که فرمودند:

اعتبار ندارد و اعتنا نکنید. (۶)

منابع:

(۱) وسائل الشیعة، ج‏ ۸، ص ۲۶۸، باب ۶ (بَابُ وُجُوبِ قَضَاءِ مَا فَاتَ كَمَا فَاتَ فَيَقْضِي صَلَاةَ السَّفَرِ قَصْراً وَ لَوْ فِي الْحَضَرِ وَ بِالْعَكْسِ وَ عَدَمِ جَوَازِ قَضَاءِ الْفَرِيضَةِ عَلَى الرَّاحِلَةِ)، ح ۱۰۶۲۱ تا ح ۱۰۶۲۵

(۲) استفتا شماره: ۱۱۰۳۱۸ و استفتا شماره: ۱۱۰۳۱۹۱ و استفتا شماره: ۴۶۳۴۹۳ و استفتا شماره: ۶۳۴۶۸۳ / رساله آموزشی، جلد اول، فصل سوم: نماز، درس ۵۴: نمازهای یومیه (۲۰) مورد هفتم

(۳) سؤال: با سلام فردی در فضای مجازی به استناد به وسائل‌الشیعه، چاپ مؤسسه آل‌البیت، سال ۱۴۰۹ هـ.ق، ج ۸، ص ۲۶۸ گفته است که اگر فلان نماز قضا را بخوانید کفایت از ۲۰۰ سال نماز قضا می‌کند. بنده خواستم پاسخ دهم به انتشاردهنده متن؛ ولی مناسب دیدم استفتای شما را در پاسخ مطرح کنم. لطفاً بفرمایید آیا نماز مستحبی با شرایط خاص کفایت از نماز قضای واجب می‌کند؟ متشکرم.

پاسخ: نمازی که از انسان قضا شده باشد، باید قضای آن را بجا آورد و خواندن نماز مستحبی کفایت از نماز قضا نمی‌کند.

استفتا از معظم له، شماره سؤال: ۱۱۰۳۱۸۳، تاریخ: ۱۳۹۹/۰۳/۰۲

(۴) سؤال: با سلام. این روزها روایتی را از کتاب معراج المومن به نقل از کتاب سرور العارفین ص ۱۱۵ نقل می‌کنند که درصورتی‌که کسی نمازجمعه آخر ماه رمضان را با آن کیفیت ذکر شده بخواند باعث کفاره نمازهای سیصد و یا ششصد سال او و والدین او خواهد شد. خواهشمند است بیان فرمایید باتوجه‌به اینکه نماز مستحبی است می‌تواند مجزی از نمازهای قضای واجب باشد. با تشکر

پاسخ: در فرض مذکور، کفایت از نمازهای قضای واجب نمی‌کند.

استفتا از معظم له، شماره سؤال: ۴۶۳۴۹۳، تاریخ: ۱۳۹۳/۰۵/۰۵

(۵) سؤال: با سلام و احترام با صلوات بر محمد (ص) و آل محمد (ص) اینجانب متولد سال ۱۳۶۳ و مقلد حضرت امام خامنه‌ای (مدظله‌العالی) می‌باشم و مقداری نماز قضا داشتم (حدود ۵ الی ۶ سال) که نمی‌دانم دقیقاً چقدر است. به حدیثی برخورد کرده‌ام که می‌خواستم نظر حضرت آقا را در این مورد بدانم. حدیث به این شرح است: #نماز آخرین #جمعه ماه مبارک #رمضان سید محمدتقی مقدم در کتاب معراج المومن می‌نویسد: #رسول – خدا صلی‌الله علیه و آله #فرمود: هر کس نماز قضایی بر ذمه‌اش باشد #قبل – از – نماز – ظهر آخرین جمعه ماه مبارک رمضان، ۴ رکعت نماز به #دو – سلام (۲ تا دورکعتی) بخواند و در #هر – رکعت بعد از حمد، ۱۵ مرتبه #آیة-الکرسی و ۱۵ مرتبه سوره #کوثر را تلاوت نماید و سپس #دعای زیر را بخواند، #کفاره – سیصد – سال او می‌شود. حضرت فاطمه علیهاالسلام عرض کرد: ای رسول خدا، امت شما سیصد سال عمر نمی‌کند! حضرت فرمود: #قضای – نماز – والدین او می‌شود #دعای – بعد – از نماز چنین است: بسم‌الله الرحمن الرحیم یاسابقَ الفوتِ یا سامعَ الغیُوبِ، یا مُحیَ العِظامِ بَعدَ المَوتِ، صلِّ علی محمد و آل محمد ، وَاجعل لی فرجاً و مخرجاً مِمّا اَنا فیه ، اِنّک تَعلمُ ولا اَعلَمُ ، و انت مُقدِّرُ ولا اُقدّرُ و انت علاّمُ الغیُوب یا واهبَ العطایا ، یا غافرَ الخطایا ، یا سُبّوحُ یا قدوسُ ، یا ربَّ الملائکة والرّوح، ربِّ اغفر و ارحَم و تَجاوَز، فانّک انتَ الاعزّ الاجلّ الاکرم. (معراج المومن، صفحه اول به نقل از سرورالعارفین،ص۱۱۵) همچنین در همین کتاب نماز دیگری در شب دوشنبه هر هفته وجود دارد. آیا با خواندن این نمازها دیگر نیازی به خواندن نمازهای قضا نیست؟ همچنین اگر این نمازها را برای یک فوتی بخوانیم نمازهای قضای او هم پاک می‌شود؟ با کمال تشکر از حضرت امام خامنه‌ای (مدظله‌العالی)

پاسخ: نماز مذکور کفایت از نمازهای قضا نمی کند.

شماره سؤال: ۶۳۴۶۸۳، تاریخ: ۱۳۹۴/۱۲/۱۹

(۶) سؤال: این روزها روایتی را از کتاب معراج المومن به نقل از کتاب سرور العارفین ص ۱۱۵ نقل می‌کنند که درصورتی‌که کسی نمازجمعه آخر ماه رمضان را با آن کیفیت ذکر شده بخواند باعث کفاره نمازهای سیصد و یا ششصد سال او و والدین او خواهد شد. خواهشمند است بیان فرمایید باتوجه‌به اینکه نماز مستحبی است: ۱ـ می‌تواند مجزی از نمازهای قضای واجب باشد؟ ۲ـ آیا نمازش را بخوانیم؟ ۳ـ آیا این اثر را دارد؟

پاسخ:

۱ـ اعتنا نکنيد.

۲ـ اعتبار ندارد.

 ۳ ـ خیر.