احکام تفصیلی زیارت اربعین (راهپیمایی حماسی اربعین و زیارت سیّدالشّهداء علیه‌السلام) مطابق با فتاوای مقام معظم رهبری
استفتائاتی از مقام معظم رهبری حضرت آیت‌الله‌العظمی امام خامنه‌ای (حفظه‌الله تعالی) پیرامون:
“احکام مناسبتی زیارت اربعین“
(راهپیمایی اربعین و زیارت سیّدالشّهداء علیه‌السلام) (۱)
مسئله:
در خصوص سؤالات مکرّر پیرامون پیاده‌روی و زیارت کربلا در شرایط فعلی باتوجه‌به ویروس کرونا، حکم شرعی به‌قرار ذیل است:
ملاک در این‌گونه امور قوانین و مقررات و مصوبات ستاد کرونا می‌باشد.
حکم زیارت اربعین
پرسش:
۱ـ باتوجه‌به مسائل روز، آیا زیارت اربعین در این برهه از زمان واجب است؟
پاسخ:
زیارت اربعین مستحب است.
مراعات قوانین
گذرنامه برای زیارت اربعین
۲ـ حکم اخذ روادید برای زیارت اربعین چیست؟
پاسخ:
درهرصورت رعایت قوانین و مقررات لازم است.
استفاده از گذرنامه دیگری
۳ـ ایام زیارت اربعین نزدیک است، و فرصت کافی برای گرفتن گذرنامه موجود نیست. آیا بنده می‌توانم با گذرنامه برادرم با رضایت او به زیارت اربعین بروم؟ آیا رفتن به این زیارت منع شرعی دارد؟
پاسخ:
درهرصورت رعایت قوانین و مقررات لازم است؛ و تخلّف از آن جایز نیست.
خرید ارز از صرافی‌های غیرمجاز
۴ـ دیده شده در ایام اربعین یا غیر آن، زائرین برای خرید ارز از صرافی‌های غیرمجاز اقدام به خرید ارز می‌کنند، آیا خرید از صرافی‌های غیرمجاز حرام است؟
پاسخ:
تابع قوانین مربوط است.
زیارت اربعین در ایام تحصیلی
۵ـ آیا سفر زیارت اربعین برای طلاب و دانشجویان در ایام تحصیلی اشکال دارد؟
پاسخ:
تابع قوانین و مقررات مربوط است.
وظیفه مدیر مدرسه
۶ـ باتوجه‌به فضای معنوی سفر و زیارت اربعین، آیا بنده به‌عنوان مدیر دبیرستان می‌توانم به دانش‌آموزانی که قصد عزیمت به زیارت اربعین دارند اجازه بدهم یا نه؟
پاسخ:
تابع قوانین مربوط است.
سفر در فرض تشدید بیماری
۷ـ الف ـ باتوجه‌به سفارش‌های ائمه (علیهم‌السلام) و ثواب زیارت اربعین، مادر ۶۵ساله این جانب علاقه‌مند به سفر زیارت اربعین است. اما ازآنجاکه اخیراً بیمار بوده‌اند به علت ضعف جسمی و به علت احتمال عود بیماری و سخت‌تر شدن بیماری در صورت عود آن، اطبا ایشان را از این سفر منع کرده‌اند. حکم سفرایشان برای زیارت اربعین چیست؟
ب ـ همچنین مادربزرگ این جانب نیز علاقه‌مند است، ولی زانودرد دارد. آیا در صورت احتمال عقلایی تشدید درد پا، این سفر جایز است؟
پاسخ:
اگر ضرر قابل‌توجه برای ایشان داشته باشد، جایز نیست.
سفر بدون اجازه پدر
۸ـ من دانشجوی ترم آخر دانشگاهم. دوست دارم برای اربعین عازم کربلا شوم؛ مطمئناً پدرم به‌خاطر شلوغ بودن در حین اربعین و برخی مسائل دیگر اجازه نمی‌دهد. آیا می‌شود بدون اطلاع خانواده حرکت کرده و در حین سفر به آنها اطلاع دهم؟
پاسخ:
اگر سفر شما بدون اطلاع والدین موجب ایذا ایشان شود جایز نیست و درصورتی‌که پدر به جهت شفقت پدری از رفتن به سفر نهی می‌کند، اطاعت کنید.
سفر شخص بدهکار
۹ـ فردی که به خویشان و یا دوستان بدهکار است، آیا می‌تواند به زیارت اربعین مشرف شود؟
پاسخ:
اگر زمان ادای قرض نرسیده و یا قرض‌دهنده به او مهلت برای پرداخت قرض بدهد اشکالی ندارد؛ و درصورتی‌که زمان ادای آن رسیده و بتواند بدهی خود را بدهد، و طلبکار هم مطالبه کند، اول قرض خود را پرداخت نماید و اگر مکلف به‌قصد ترک واجب مثل نپرداختن دینی که وقت پرداختش رسیده است به سفر برود، نمازش تمام است؛ اما اگر بدون این قصد سفر می‌رود، هرچند مستلزم ترک واجب می‌شود، نماز شکسته است.
نذرهای مربوط به اربعین
نذر پخت غذا در اربعین و سفر زیارتی
۱۰ـ خانمی هر ساله روز اربعین نذر پخت غذا دارد، امسال قصد پیاده‌روی اربعین داشته و روز اربعین در عراق است، تکلیف و نحوه ادای نذرش چگونه است؟
پاسخ:
اگر صیغه نذر شرعی نخوانده است، عمل به نذر واجب نیست؛ ولی اگر صیغه نذر با مراعات شرایط شرعی خوانده است، باید همان گونه که نذر کرده عمل کند؛ و تخلف از آن جایز نیست.
تغییر زمان نذر
۱۱ـ آیا می‌شود کسی که روز اربعین نظری دارد، آن را روز قبل اربعین انجام دهد؟
پاسخ:
اگر صیغه مخصوص نذر را که در رساله‌های عملیه ذکر شده است، نخوانده، عمل به آن لازم نیست؛ و می‌تواند تغییر دهد، ولی اگر با لفظ مخصوص خوانده شده، و مربوط به روزهای معینی بوده، باید بر طبق آن عمل کند.
سپرده‌گذاری باقیمانده نذورات مردمی
۱۲ـ من با چند نفر از دوستان برای ایام اربعین پولی را جمع کرده‌ایم که مقداری از آن باقیمانده و تا اربعین دیگر بلااستفاده است، و فقط به‌شرط استفاده از اربعین جمع شده است؛
الف ـ آیا می‌شود این پول را به‌عنوان سپرده در بانک گذاشت، و از سود حاصل از آن برای اربعین سال دیگر استفاده کرد؟
ب ـ در حال حاضر در حساب قرض السنه است، آیا قرض‌الحسنه بانک مشکل دارد؟
پاسخ:
الف ـ اگر با رضایت صاحبان پول باشد، و سود تحت عنوان یکی از عقود اسلامی دریافت شود، اشکال ندارد.
ب ـ قرض‌الحسنه اشکال ندارد.
مصرف باقیمانده نذورات اربعین در غیر آن
۱۳ـ مقداری پول برای لیوان، چای، قند و… توسط مردم جهت برگزاری مراسم اربعین اهدا شده که کمی از آن باقیمانده است. آیا می‌شود مقدار باقیمانده را جهت برگزاری مراسم ابی‌عبدالله (علیه‌السلام) در بقیه طول سال مصرف نمود؟ یا باید نگه داشته و جهت مراسم اربعین سال آینده استفاده گردد؟
پاسخ:
تابع رضایت اهداکنندگان است.
وضوگرفتن با آب‌معدنی نذری
۱۴ـ آیا وضوگرفتن با آب‌معدنی که برای زوار اربعین نذر شده و مشخص نشده که برای خوردن است یا کار مشخص دیگر، و نذر عام زوّار می‌باشد، اشکال دارد؟
پاسخ:
در فرض سؤال جایز نیست، مگر این که بداند مالک آب رضایت دارد.
مخارج خدمه موکب‌ها
۱۵ـ در اربعین حسینی در موکب‌هایی که در نجف، کربلا و مسیر حرکت زائران حسینی برپا می‌شود، تعدادی از زائران به‌عنوان خدمه به‌صورت ثابت در این موکب‌ها جهت خدمت‌رسانی انجام‌وظیفه می‌کنند و از طرفی زائر اربعین نیز محسوب می‌شوند؛ سؤال موکب داران این است که آیا می‌توان برای اعزام نیروهای خدمه بابت تهیه ویزا، هزینه رفت‌وبرگشت آنها را از نذورات مردمی که در خصوص مراسم اربعین حسینی اهدا می‌گردد، تأمین نمود؟
پاسخ:
تابع نیت اهداکنندگان است؛ و اگر قصد آنان مطلق باشد، مشکلی ندارد.
حضور روز اربعین در کربلا
۱۶ـ در خصوص زیارت اربعین آیا باید روز اربعین در کربلا حضور داشت، یا این که روز قبل یا بعد نیز ثواب اربعین را دارد؟
پاسخ:
انجام زیارت سیّد الشّهداء(علیه‌السلام) در هر زمان مستحب و دارای ثواب عظیم است؛ ولی ثواب زیارت زمان خاص، مختص به انجام زیارت در همان زمان خاص است؛ البته انجام زیارت قبل یا بعد از آن موقع به رجاء آن ثواب مخصوص، مانعی ندارد.
ازدحام جمعیت و زیارت قبل از اربعین
۱۷ـ مدیر کاروان پیاده اربعین حسینی هستم، مسیر نجف تا کربلا را پیاده طی می‌کنیم و قبل از اربعین وارد کربلا می‌شویم. آیا ماندن در روز اربعین برای زیارت اربعین ضروری است، یا این که به‌خاطر ازدحام جمعیت در کربلا می‌شود قبل از اربعین زیارت انجام داد، و روانه ایران شد؟
پاسخ:
شرعاً اشکال ندارد، مگر عقدی بین مسئولین کاروان و افراد کاروان بسته شده باشد که روز اربعین در کربلا باشند.
زیارت از محدودۀ اطراف حرم
۱۸ـ در ایام اربعین به علت ازدحام شدید، ورود به حرم حسینی و گاهی بین‌الحرمین بسیار دشوار و برای برخی ناممکن است، و گاهی موجب اذیت دیگران می‌شود. در این شرایط آیا خواندن زیارت از محدودۀ اطراف حرم کافی است؟
پاسخ:
در فرض مذکور کفایت می‌کند.
زیارت بانوان در زمان عادت‌ماهانه
۱۹ـ تشرّف بانوان به مشاهد مشرفه در زمان عادت‌ماهانه چه حکمی دارد؟
پاسخ:
بنا بر احتیاط واجب توقف حائض در حرم حضرات معصومین (علیهم‌السلام) یعنی زیر گنبد و رواقی که ضریح مطهر در آن واقع شده است، جایز نیست؛ ولی توقف در رواق‌ها و قسمت‌های متّصل به حرم اگر مسجد نباشد، اشکال ندارد.
پوشیدن لباس مشکی تا اربعین
۲۰ـ آیا پوشیدن لباس مشکی تا اربعین حسینی اشکالی دارد؟ (کراهت دارد؟)
پاسخ:
پوشیدن لباس مشکی در ایام عزاداری خاندان عصمت و طهارت (علیهم‌السلام) به‌منظور تعظیم شعائر الهی و اظهار حزن و اندوه موجب ترتب ثواب الهی است.
کار در روز اربعین
۲۱ـ کارکردن در روز اربعین مشکل دارد؟
پاسخ:
فی‌نفسه اشکال ندارد.
اسباب‌کشی در ایام اربعین
۲۲ـ آیا اسباب‌کشی در ایام اربعین اشکالی دارد، یا نوعی بی‌احترامی محسوب می‌شود؟
پاسخ:
فی‌نفسه اشکال ندارد.
آرزوی مقام معظم رهبری:
رهبر معظم انقلاب در جلسه درس خارج فقه امروزشان به کسانی که توفیق حضور در راهپیمایی پرمعنا و پر مغز اربعین را پیدا کردند، توصیه فرمودند این فرصت را مغتنم بشمارند و افزودند:
ما نیز از دور به حال زائران اربعین غبطه می‌خوریم و آرزو می‌کنیم ای‌کاش همراه شما بودیم.
