نیّت

در روایتی از حضرت امام زین‌العابدین (علیه‌السلام) نقل است:

لَا عَمَلَ إِلَّا بِالنِّيَّة ^(۱)

عمل بدون نیّت، ارزشی ندارد.

                                                                           چند فرع فقهی پیرامون نیّت:

۱) روزه و نماز و سایر عبادات باید به‌قصد قربت انجام شود و در قصد خویش اخلاص را رعایت کند. بنابراین، اگر فرد از روی ریا، عبادتی مثل نماز و روزه را انجام دهد، باطل است.

۲) انسان لازم نیست نیّت را از قلب خود بگذارند یا مثلاً بگوید: «چهار رکعت نماز ظهر می‌خوانم قربةً الی الله» یا «فردا را روزه می‌گیرم» یا «غسل جنابت می کنم» و… ؛ بلکه همین قدر قصد داشته باشد برای تذلّل و اظهار بندگی در پیشگاه خدواند متعال عبادت را انجام دهد، کافی است.

۳) نیّت از ارکان است، لذا اگر عمداً یا سهواً یا جهلاً فراموش شود، آن عملِ عبادی باطل است.

مثلا نمازی بخواند و در اثناء نماز یا بعد از نماز یادش بیاید که نمی‌دانسته چه نمازی خوانده و بعد بخواهد تصمیم بگیرد و نیّت کند که چه نمازی خوانده. یا در اثناء نماز به‌خاطر مشغولیت ذهنی، فراموش کند که نماز می‌خواند.

یا اگر نیّت روزه را فراموش کند و بعد از اذان مغرب نیّت کند امروز که اتفاقاً مبطلی انجام نداده بودم، روزه حساب شود.

۴) نیّت در روزه‌ی مستحبی مثل ماه شعبان المعظم، لازم و شرط صحت روزه است؛ لذا اگر بدون نیّت از اذان صبح تا مغرب چیزی نخورد، روزه محسوب نمی‌شود.

۵) وقت نیّت در روزه‌ی مستحبی تا آخر روز است؛ لذا کسی که مبطل روزه انجام نداده، چنانچه در هروقت از روز، نیّت روزه‌ی مستحبی بکند، هرچند فاصله کمی تا انتهای روز باشد، روزه‌ی او صحیح است.

۶) وقت نیّت روزه‌ی واجب غیر معیّن، تا اذان ظهر باقی است؛ بنابراین، اگر برای روزه‌ی واجب غیر معیّنی مثل روزۀ کفّاره یا روزۀ قضای ماه مبارک رمضان، عمداً تا نزدیک اذان ظهر نیّت نکند، اشکال ندارد؛ بلکه اگر قبل از نیّت، تصمیم داشته باشد که روزه نگیرد یا تردید داشته باشد که بگیرد یا نه، چنانچه کاری که روزه را باطل می‌‌کند انجام نداده باشد و قبل از اذان ظهر نیّت کند، روزۀ او صحیح است؛ امّا نیّت بعد از اذان ظهر، (بنابر فتوا یا احتیاط بر حسب اختلاف فتوا) کافی نمی‌باشد.

۷) تداخل در نیّت:

در بعضی از اعمال، تداخل نیّت صحیح است؛ مثل یک غسل با چند نیّت.

و در بعضی از اعمال، تداخل نیّت صحیح نیست؛ مثل نماز.

لذا مکلّف نمی‌تواند دو نیّت نماز کرده و یک نماز به جا آورد، مگر در دو مورد:

الف) تداخل بین نماز جعفر طیّار (علیه السلام) با چهار رکعت از نافله‌ی شبانه‌ روزی ادایی یا قضایی.

ب) تداخل بین نماز غفیله با دو رکعت از نافله‌ی مغرب.

۸) صرف نیّت گناه تا زمانی که آن را انجام نداده است، حرام نیست؛ هرچند که برای انسانِ مؤمن، شایسته نیست نیّت گناه را هم بنماید. (۲)

دریافت فایل با کیفیت تصاویر:

تصویر ۱ – تصویر ۲ – تصویر ۳ – تصویر ۴ – تصویر ۵

منابع:

(۱) الکافی، ج۸، ص۲۳۴، ص۳۱۲

(۲) استفتاء از مقام معظم رهبری، سؤالات شماره: ۱۱۴۴۶۳۹ و ۶۶۷۰۸۰ و ۶۰۸۹۲۶ و ۱۲۶۱۷۴۴ / توضیح‌المسائل جامع، ج۱، ص۷۳۸، م ۲۰۸۶ /همان، ج۲، ص۴۳ و ۴۴، م ۲۸ و ۲۹ / همان، ص۹۹، م ۲۲۷ / همان، ص۴۷، م ۴۰