“احکام اعتکاف” مطابق با فتوای حضرت آیت الله سیستانی
“احکام اعتکاف”
مطابق با فتاوی حضرت آیت الله سیستانی (حفظه الله تعالی)
احكام اعتكاف
مسأله:
اعتكاف از عبادات مستحب میباشد که به واسطه نذر، عهد، قسم و… واجب میشود و اعتكاف شرعاً آن است كه فرد در مسجد به قصد قربت، توقّف و اقامت كند و احتیاط مستحب آن است كه اقامت به قصد انجام اعمال عبادی مانند نماز يا دعا باشد.
مسأله:
برای اعتكاف وقت معیّنی نیست و در هر زمانی در طول سال كه روزه صحیح است، اعتكاف هم صحیح است و بهترين وقت آن، ماه مبارك رمضان است و أفضل دهه آخر ماه رمضان است.
مسأله:
حداقل زمانِ اعتكاف، سه روز به ضمیمه دو شبِ وسطِ آن سه روز میباشد و در كمتر از آن صحيح نيست ولی در زياده حدّی ندارد و داخل نمودن شب اوّل يا چهارم در نيّت اعتكاف مانعی ندارد، بنابراين اعتكاف بيشتر از سه روز جایز است و اگر فرد پنج روز كامل معتكف شد، روز ششم را بايد معتكف بماند.
معیار زمانی در محاسبه سه روز اعتکاف
مسأله:
آغاز زمان اعتكاف، اذان صبح روز اوّل است و انتهای آن بنابر احتياط واجب، تا اذان مغرب روز سوم است و در محقّق شدن اعتكاف، سه روز تلفيقی كافی نيست یعنی فرد نمیتواند بعد از اذان صبح روزِ اول معتکف شود هر چند نقصان روز اول را از روز چهارم جبران نماید، مثل اينكه معتكف از اذان ظهر روز اوّل تا اذان ظهر روز چهارم در مسجد بماند.
شرايط صحّت اعتكاف
مسأله:
در اعتكاف اموری معتبر است:
- معتکف مسلمان باشد. 2. معتکف عاقل باشد.
- اعتکاف با قصد قربت انجام شود.
- مدّت اعتکاف حداقل سه روز باشد.
- معتکف در ایام اعتکاف روزه باشد.
- اعتکاف در مساجد چهار گانه یا در مسجد جامع باشد.
- اعتکاف در یک مسجد انجام شود.
- اعتکاف با اذن كسی كه اذن او شرعاً معتبر است باشد.
- معتکف محرّمات اعتکاف را ترک نماید.
- معتکف در مکان اعتکاف باقی بماند‌و از آن‌خارج نشود مگر در مواردی‌که خروج شرعاً جایز است.
شرط اول و دوم: معتکف مسلمان و عاقل باشد
مسأله:
شرط اول و دوم صحّت اعتکاف آن است که اعتكاف كننده مسلمان و عاقل باشد و اعتکاف فرد مجنون یا غیر مسلمان صحیح نیست.
شرط سوم: اعتکاف با قصد قربت انجام شود
مسأله:
اعتكاف كننده، باید قصد قربت به گونهای كه در وضو گذشت، داشته باشد و اعتکاف را از آغاز تا پایان آن به قصد قربت با رعایت اخلاص معتبر در آن به جا آورد.
شرط چهارم: مدّت اعتکاف حداقل سه روز باشد
مسأله:
حداقل مدّت‌اعتکاف باید سه روز باشد و اعتکاف در کمتر از سه روز صحیح نیست و امّا برای حداکثر آن حدّی نیست که توضیح آن در مسأله (3) گذشت.
شرط پنجم: معتکف در ایام اعتکاف روزه باشد
مسأله:
اعتكاف كننده باید در ایّام اعتکاف، روزه باشد، بنابراين كسی كه نمیتواند روزه بگيرد مانند مسافری كه قصد اقامه ده روز ندارد، مريض و زن حائض و نفساء، اعتكافش صحيح نيست و در ايام اعتكاف لازم نيست كه روزه مخصوص به اعتكاف باشد بلكه هر روزهای باشد صحيح است حتّی روزه استيجاری، مستحبی و قضاء هم كافی است.
مسأله:
در مدّت زمانی که معتکف روزه است یعنی از اذان صبح تا مغربِ هر روز، هر كاری كه روزه را باطل میكند، موجب بطلان اعتكاف نيز میگردد بنابراین معتکف باید در هنگام روزه از ارتکاب عمدی مبطلات روزه خودداری نماید.
شرط ششم: اعتکاف در مساجد چهار گانه یا در مسجد جامع باشد
مسأله:
اعتکاف در مسجد الحرام یا مسجد النّبی صلّی الله علیه و آله و سلّم یا مسجد كوفه یا مسجد بصره صحیح است همچنين اعتكاف در مسجد جامع هر شهر صحيح میباشد مگر در زمانی كه امامت آن مسجد اختصاص به فرد غير عادل داشته باشد كه در اين هنگام، بنابر احتياط واجب، اعتكاف صحیح نبوده و جايز نيست و مراد از مسجد جامع، مسجدی است كه اختصاص به محلّه يا منطقه خاص يا گروه خاصّی نداشته باشد و محلّ اجتماع و رفت و آمد مردم مناطق و محلّات مختلف شهر باشد و مشروعيّت اعتكاف در غير مسجد جامع ثابت نيست بلكه آنچه از ظاهر رواياتِ معتبر فهمیده میشود اختصاص اعتكاف مشروع به مسجد جامع میباشد لكن چون أدلّه، قطعی و يقين آور نيست لذا اعتكاف در ساير مساجد غير مسجد جامع رجائاً و بدون قصد ورود، اشكال ندارد امّا اعتكاف در جايی كه مسجد نيست و مثلاً حسينيه است يا فقط نمازخانه است صحيح نيست و مشروعيّت ندارد.
شرط هفتم: اعتکاف در یک مسجد انجام شود
مسأله:
اعتکاف لازم‌است در يك مسجد انجام شود. بنابراين يك اعتكاف را نمی‌توان در دو مسجد انجام داد چه جدا از هم باشند يا متّصل به هم باشند مگر به گونهای به هم متّصل باشند كه عرفاً يك مسجد حساب شوند.
شرط هشتم: اعتکاف با اذن كسی كه اذن او شرعاً معتبر است باشد
مسأله:
اعتکاف باید با اذن كسی كه اذن او شرعاً معتبر است باشد. بنابراين زمانی كه توقّفِ زن در مسجد، حرام باشد مثل موردی كه زن بدون اجازه از منزل خارج شده باشد، اعتكاف باطل است و در صورتی كه توقّفِ زن در مسجد، حرام نباشد ولی اعتكاف منافی با حق شوهر باشد، صحّت اعتكافش در صورتی كه بدون اذن شوهرش باشد،محلّ اشكال است. همچنين در صورتی كه اعتكاف موجب آزار و اذيّت والدين باشد و این اذیت، ناشی از شفقت و دلسوزی باشد، اذن فرزند از آنان لازم است و اگر موجب اذيّت آنان نباشد، احتياط مستحب است اجازه بگيرد.
شرط نهم: معتکف محرّمات اعتکاف را ترک نماید
مسأله:
شرط‌نهم صحّت‌اعتکاف آن است که معتکف از محرّمات اعتکاف اجتناب نماید که توضیح آنها خواهد آمد.
شرط دهم: معتکف در مکان اعتکاف باقی بماند و از آن خارج نشود مگر در مواردی که خروج شرعاً جایز است
مسأله:
دهمین شرط صحّت اعتکاف آن است که معتکف در مدّت اعتکاف، در مسجدی كه در آن اعتكاف كرده است، بماند و جز برای اموری كه ضرورت دارد از مسجد بیرون نرود كه توضيح آن خواهد آمد و در مواردی كه جایز است از مسجد بیرون رود، بیشتر از زمانی كه برای انجام آن امر لازم است، نباید خارج مسجد نماند.
مسأله:
خروج از محلّ اعتكاف برای ضروراتی كه چاره‌ای از آن نيست، مثل توالت كردن، جايز است و خروج از مسجد برای غسل جنابت جايز بلكه واجب است همچنين خروج بانوان برای انجام غسل استحاضه جايز است و زن مستحاضه‌ای كه غسل بر او واجب است در صورتی كه غسلهای واجب خود را انجام ندهد، مضرّ به صحّت اعتكافش نيست.
حکم خروج از محل اعتکاف برای وضوی نماز واجب اداء یا قضاء
مسأله:
خروج از محلّ اعتكاف برای وضوی نماز واجبِ اداء، جايز است هر چند وقت نماز داخل نشده باشد وخارج شدن برای وضوی نماز واجبِ قضاء در صورتی كه وقت قضاء وسعت داشته باشد،محلّ اشكال است.
حکم خروج از محل اعتکاف برای وضو با وجود امکان وضو گرفتن در محل اعتکاف
مسأله:
چنانچه شرايط برای وضو گرفتن در خود مسجد فراهم باشد فرد معتكف نمیتواند به خارج از مسجد برای وضو گرفتن برود.
حکم خروج معتکف برای انجام غسل واجب
مسأله:
اگر بر اعتكاف كننده غسل واجب شود، در صورتی كه آن غسل از غسل‌هایی است که انجام آن در مسجد، مانع داشته و جایز نباشد مثل غسل جنابت كه مستلزم ماندن در مسجد با جنابت است يا موجب نجس شدن مسجد میگردد، باید خارج شود و گرنه اعتكاف او باطل میشود و در صورتی كه غسل كردن در مسجد مانعی نداشته باشد مانند غسل مسّ میّت و امكان غسل نیز باشد، بنابر احتياط واجب، جایز نیست از مسجد خارج شود.
حکم خروج از محل اعتکاف برای انجام غسل های مستحب و سایر امور راجحه
مسأله:
خروج از محلّ اعتكاف برای غسلهای مستحبی مثل غسل جمعه يا غسل اعمال اُمّ داوود و همچنین برای وضوی مستحبی، محلّ اشكال است. و به طور كلّی خارج شدن از مسجد برای امور راجحه (دارای رجحان) در غير آنچه ضرورت عرفی به حساب میآيد، محلّ اشكال و احتياط است ولی معتكف برای تشييع جنازه و تجهیز میّت مانند غسل و نماز و دفن میّت و برای عيادت مريض و نماز جمعه میتواند از محلّ اعتكاف خارج شود.
حکم خروج از محل اعتکاف برای شرکت در نماز جماعت
مسأله:
خروج فرد معتكف برای شركت در نماز جماعتی كه خارج از محلّ اعتكاف برگزار میشود، بنابر احتياط واجب، جايز نيست مگر فردی كه در مكّه مكرّمه معتكف شده باشد كه وی میتواند برای نماز جماعت يا فرادا از مسجد خارج شود و در هر جای مكّه كه می‌خواهد نماز بخواند.
حکم خروج از محل اعتکاف برای آوردن وسایل مورد احتیاج
مسأله:
خروج معتكف از مسجد برای آوردن وسايل مورد احتياجش در فرضی كه میتواند فرد غير معتكفی را برای آوردن آن وسايل مأمور نمايد، جايز نيست.
حکم خروج برای مدّت طولانی که موجب به هم خوردن صورت اعتکاف گردد
مسأله:
اگر معتكف به خاطر كار ضروری از مسجد خارج شود ولی مدّت خروجش طولانی‌گردد، به گونه‌ای‌كه صورت اعتكاف از بين برود، اعتكافش باطل است، هر چند خروجش از روی إكراه يا اجبار يا اضطرار و يا فراموشی باشد.
حکم خروج عمدی از محل اعتکاف در غیر موارد مجاز
مسأله:
اگر معتكف از محلّ اعتكاف عمداً و اختياراً و با وجود اطّلاع از حکم شرعی در غير موارد ضروری و مجاز برای خروج، خارج گردد، اعتكافش باطل میشود.
حکم خروج از محل اعتکاف به واسطه ندانستن مسأله در غیر موارد مجاز
مسأله:
اگر معتكف از محلّ اعتكاف به خاطر ندانستن مسأله و جهل به حكم شرعی در غير موارد ضروری و مجاز برای خروج، خارج گردد، اعتكافش باطل میشود.
حکم خروج از محل اعتکاف به جهت نسیان و فراموشی
مسأله:
اگر معتكف از روی فراموشی از مسجد خارج شود، اعتكاف باطل میشود و اگر معتكف از روی إكراه و اجبار از مسجد خارج شود، اعتكافش باطل نمی‌شود مگر مدّت خروجش طولانی گردد، به گونهای كه‌صورت اعتكاف از بين برود كه‌در این فرض، اعتكافش باطل میشود.
حکم خارج نشدن از محل اعتکاف در مواردی که خروج واجب است
مسأله:
اگر بر معتكف خروج از محلّ اعتكاف، واجب باشد مثل اداء بدهی و دينی كه بر عهده او واجب است و سر رسید آن فرا رسیده است و تمکّن از ادای آن را دارد و طلبکار هم آن را مطالبه می‌کند يا اداء واجب ديگری كه انجام آن متوقّف بر خروج است ولی او خلاف وظيفه رفتار نموده و خارج نشود، گناهكار است امّا اعتكافش باطل نمی‌شود. [1]
حکم نشستن زیر سایه یا آفتاب در خارج از محل اعتکاف
مسأله:
معتكف نبايد بيش از مقدار حاجت و ضرورت و نياز بيرون مسجد بماند و در خارج از مسجد، در صورت امكان، نبايد زير سايه بنشيند ولی نشستن زير سايه در خارج از محلّ اعتكاف، اگر قضاء حاجت و رفع نياز متوقّف بر نشستن زیر سایه باشد، اشكال ندارد و بنابر احتياط واجب، بعد از قضاء حاجت و رفع نياز مطلقاً ننشيند مگر ضرورت پيش آيد.
حکم راه رفتن زیر سایه در خارج از محل اعتکاف
مسأله:
معتكف میتواند در بيرون مسجد زير سايه راه برود هر چند احتياط مستحب ترك آن است.
حکم رعایت نزدیکترین مسیر در هنگام خروج از محل اعتکاف
مسأله:
مراعات نزديكترين مسير در هنگام خروج از محلّ اعتكاف يا برگشت به محلّ اعتكاف، بنابر احتياط واجب، لازم است مگر آنكه انتخاب مسير دورتر مستلزم توقّفِ كمتر در خارج مسجد باشد كه بايد آن را انتخاب كند.
حکم شرط ضمن اعتکاف در مورد انصراف از آن
مسأله:
انسان میتواند از آغاز هنگام نيّتِ اعتكاف در غير اعتكافِ واجبِ معيّن [2] شرط كند كه اگر مشكلی پيش آمد اعتكاف را رها كند. بنابر اين وی میتواند با قرار دادن این شرط، در وقت پيش آمدن مشکل و مانع، اعتكاف را رها کند و اشكالی هم ندارد حتّی در روز سوّم، امّا اگر معتكف شرط كند بدون عارض شدن هيچ سببی بتواند اعتكاف را قطع نمايد، صحّت چنین شرطی، محلّ اشكال است. شايان ذكر است قرار دادن شرط مذکور (شرط رها کردن اعتکاف در اثنای آن) بعد از شروع اعتكاف يا قبل از شروع آن صحيح نيست بلكه بايد همزمان و مقارن با نيّت اعتكاف باشد.
بعضی از مواردی که در صحّت اعتکاف شرط نیست
مسأله:
در اعتكاف، بلوغ شرط نيست و اعتكافِ بچّه ممیّز هم صحیح است.
مسأله:
اگر اعتكاف‌كننده بر فرش غصبی بنشیند و از غصبی بودن فرش، آگاه باشد، معصیت كرده است ولی اعتكافش باطل نمی‌شود و اگر كسی به مكانی سبقت گرفته و جا گرفته باشد و اعتكاف كننده، آن مكان را از او بدون رضایت بگیرد هر چند گناهكار است ولی اعتكافش صحيح است.
محرّمات اعتكاف
مسأله:
كسی كه در حالِ‌اعتكاف‌میباشد، باید از محرّمات اعتكاف كه در ذيل میآيد اجتناب نماید و ارتكاب آنها اعتكاف را باطل میكند ولی وجوب اجتناب از آنها در اعتكافی كه واجبِ معیّن نیست، در غیر جماع، بنابر احتیاط است:
- بوی خوش 2. جماع و آمیزش با همسر.
- استمناء و لمس و بوسیدن از روی شهوت (بنابر احتیاط واجب)
- ممارات و مجادله كردن 5. خرید و فروش.
1. بوی خوش
مسأله:
برای معتكف بوييدن عطريّات مطلقاً چه از بوييدنش لذّت ببرد و چه لذّت نبرد، جايز نيست و بوييدن گياهان خوشبو در صورتی كه از بوييدن آن لذّت می‌برد جايز نيست و اگر از بوييدن آن لذّت نمی‌برد اشكال ندارد. همچنين معتكف میتواند از مواد شوينده معطّر و خوشبو از جمله صابون مايع يا جامد، شامپو، خمیر دندان خوشبو استفاده نمايد و در مساجدی كه معمولاً غير معتكفين عطر می‌زنند استشمام بوی عطر آنان جايز نيست ولی احساس بوی عطر ظاهراً مانعی ندارد و لازم نيست بينی خود را بگيرد.
2.جماع و آمیزش با همسر
مسأله:
جماع و آمیزش با همسر در حال اعتکاف جایز نیست هر چند موجب انزال و خروج منی نشود و ارتکاب عمدی آن اعتکاف را باطل می‌کند.
3.استمناء و لمس و بوسیدن از روی شهوت (بنابر احتیاط واجب)
مسأله:
معتکف بنابر احتیاط واجب، باید از استمناء (هر چند به صورت حلال [3]) و مباشرت زن به لمس و بوسیدن به شهوت هم اجتناب كند و نگاه كردن با شهوت به همسر در ايّام اعتكاف مبطل اعتكاف نيست ولی احتياط مستحب آن است كه در ايّام اعتكاف از آن اجتناب شود.
4. ممارات و مجادله كردن
مسأله:
در حال اعتكاف جدال بر سر مسائل دنيوی يا دينی در صورتی كه به قصد غلبه بر طرف مقابل و اظهار فضليت و برتری باشد، حرام است امّا اگر به قصد اظهار حق و روشن شدن حقيقت و بر طرف كردن خطا و اشتباه طرف مقابل باشد نه تنها حرام نيست بلكه از بهترين عبادات است. بنابراين ملاك، قصد و نيّت معتكف است.
5. خرید و فروش
مسأله:
در حال اعتكاف خريد و فروش و بنابر احتياط واجب، هر نوع داد و ستدی مانند اجاره، مضاربه، معاوضه و … حرام است هر چند معامله انجام شده صحيح است.
مسأله:
هرگاه معتكف برای تهيه مواد خوراكی يا آشامیدنی يا ساير حوائج اعتكاف ناچار به خريد و فروش شود و شخص غير معتكفی كه اين كار را به وكالت انجام دهد، نيابد و تهيه اجناس مذكور بدون خريد مثل هديه يا قرض گرفتن امكان نداشته باشد، در اين صورت، خريد و فروش مانعی ندارد.
حکم ارتکاب عمدی محرّمات اعتکاف
مسأله:
اگر معتكف محرّمات اعتكاف را عمداً و با وجود اطّلاع از حکم شرعی انجام دهد، اعتكافش باطل میشود
حکم ارتکاب سهوی محرّمات اعتکاف
مسأله:
اگر معتکف يكی از محرّمات اعتكاف را سهواً و از روی فراموشی انجام دهد، مطلقاً مبطل اعتكاف نيست.
حکم ارتکاب محرّمات اعتکاف به خاطر جهل به حکم شرعی
مسأله:
اگر معتکف يكی از محرّمات اعتكاف را به خاطر ندانستن مسأله انجام داده، در صورتی كه جاهل مقصّر بوده، اعتكافش باطل میشود و اگر جاهل قاصر بوده، اعتكافش صحيح است و حكم سهو را دارد.
احكام قضای اعتكاف
مسأله:
اگر شخص معتكف اعتكافش را به وسيله ارتكاب يكی از مُفسداتی که در مسائل پیش بیان شد، باطل كند، اگر اعتكاف واجبِ معيّن باشد، بنابر احتياط واجب، بايد اعتكاف را قضاء كند و اگر در اعتكاف واجبِ غير معيّن باشد مثل آنكه اعتكاف را بدون آنكه در وقت معیّنی باشد نذر كند، واجب است كه اعتكاف را دوباره از سر گيرد و اگر در اعتكاف مستحب باشد و بعد از اتمام روز دوم اعتكاف را باطل كند، بنابر احتياط وجوبی اعتكاف را قضاء كند و اگر قبل از اتمام روز دوم، اعتكاف مستحب را باطل كند، چيزی بر عهده او نيست و قضاء ندارد.
مسأله:
اگر در موقع نيّت اعتكافِ واجب، شرط رجوع (شرط رها نمودن اعتکاف در اثنای آن) كرده باشد که تفصیل آن در مسأله (31) گذشت، چنانچه يكی از محرّمات را انجام دهد، قضاء اعتکاف و از سر گرفتن آن، هيچ‌كدام لازم نيست.
حکم زنی که بعد از اتمام روز دوم اعتکاف حائض شده است
مسأله:
اگر زنی كه معتكف شده است بعد از اتمام روز دوم اعتكاف، حائض شود واجب است فوراً از مسجد خارج شود و قضاء اعتكاف بر او بنابر احتیاط واجب لازم میباشد، مگر آنکه در ابتدای اعتکاف شرط رجوع (شرط رها نمودن اعتکاف در اثنای آن) كرده باشد که تفصیل آن در مسأله (31) گذشت.
حکم تأخیر انداختن قضای اعتکاف
مسأله:
قضاء اعتكاف واجب، واجب فوری نيست ولی نبايد قضاء آن را به حدّی تأخير اندازد كه سهل انگاری در اداء واجب حساب شود و احتياط مستحب است كه فوراً قضاء كند.
قضای اعتکاف پدر که در اثنای اعتکاف فوت نموده بر پسر بزرگتر واجب نیست
مسأله:
اگر در اثناء اعتكافی كه به سبب نذر يا قسم يا عهد يا سپری شدن دو روز اولِ اعتكاف، واجب شده است، معتكف بمیرد بر ولیّ او (پسر بزرگتر) قضاء اعتكاف، واجب نيست هر چند احتياط مستحب آن است که اعتكاف متوفّی را قضاء کند. البتّه چنانچه معتکف در این مورد وصیت نموده است که از ثلث مالش فردی را اجیر کنند تا برای او اعتکاف انجام دهد، باید مطابق با وصیت عمل شود.
كفّاره باطل كردن اعتكاف
مسأله:
اگر معتکف اعتكاف واجب را با جماع و آمیزش عمداً باطل كند، چه در روز باشد یا شب، كفّاره واجب میشود و در ساير محرّمات، كفّاره ندارد هر چند احتياط مستحب است كه كفّاره بدهد.
شایان ذکر است؛ كفّاره بطلان اعتكاف، همانند كفّاره ماه مبارك رمضان است كه فرد مخيّر است شصت روز را روزه بگيرد يا شصت فقير را طعام بدهد، هر چند احتياط استحبابی مراعات كفّاره مرتّبه است يعنی شصت روز روزه بگيرد و اگر نتوانست شصت فقير را طعام دهد.
حکم عدول از یک اعتکاف به اعتکاف دیگر
مسأله:
عدول از اعتكاف به اعتكاف دیگر جایز نیست، چه هر دو واجب باشند مثل آنكه یكی را به نذر و دیگری را به قسم بر خود واجب كرده باشد، یا هر دو مستحبّ باشند، یا یكی واجب و دیگری مستحبّ باشد، یا یكی برای خود و دیگری به نیابت یا اجاره برای غیر باشد، یا هر دو به نیابت از غیر باشد. [4]
برای اطلاع از فتاوای مراجع تقلید (همراه با اختلافات) پیرامون اعتکاف اینجا را کلیک نمایید
برای اطلاع از برخی از استفتائات مقام معظم رهبری پیرامون اعتکاف اینجا را کلیک نمایید
برای اطلاع از فضيلت اعتکاف و پيامهايي از یکی از مراجع عالیقدر شیعه پیرامون اعتکاف اینجا را کلیک نمایید
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
[1] البتّه اگر معتکف جنب شده باشد و عمداً در محلّ اعتکاف باقی بماند و برای انجام غسل جنابت از مسجد محلّ اعتکاف خارج نشود به توضیحی که در مسأله (19) گذشت اعتکافش باطل میشود. [2] مراد از اعتکافِ واجبِ معین، اعتکافی است که به وسطه نذر، عهد، قسم و مانند آن، بر فرد واجب میشود که روزهای معیّنی از سال را معتکف شود مثل اینکه فرد نذر کند در روزهای سیزدهم، چهاردهم و پانزدهم ماه رجب امسال معتکف شود. [3] استمناء به معنای خروج منی از طریق خودارضایی یا از طریق غیر همسر شرعی انسان، فی نفسه، حرام میباشد. [4] توضیح المسائل جامع، ج1 ، از ص 597، فصل اعتکاف – منهاج الصالحین، ج 1، از ص 319، الاعتکاف – العروة الوثقی، ج2 ، از ص 479، کتاب الاعتکاف – استفتاء خصوصی کتبی و شفاهی از نجف اشرف
