آیا پزشک می تواند بیمار غیر همجنس را معالجه کند؟ ” به مناسبت ۳۰ مارس، روز جهانی پزشکان “
پرسش:
آیا پزشکان، محرم هستند؟ و آیا پزشک می تواند مریض غیر همجنس را نگاه یا لمس کند؟
پاسخ:
مقام معظم رهبری حضرت آیت‌الله‌العظمی خامنه‌ای (حفظه‌الله تعالی):
پزشکان مانند سایر افراد، نامحرم می‌باشند؛ و به طور کلی اگر معاینه و درمان، منوط به لمس و نظر حرام باشد، مراجعه به پزشک غیرهمجنس جایز نیست؛ مگر این که مراجعه به پزشک حاذق و متخصّص همجنس، غیرممکن و یا خیلی سخت باشد.
چند نکته:
۱) اگر دکتر همجنس نباشد و یا فعلاً امکان دسترسی به او نباشد به نحوی که جان بیمار در خطر باشد تا آنجایی که ممکن است دکتر نامحرم باید مراعات شرعی را انجام دهد و به حدّ ضرورت دخالت داشته باشد و تشخیص میزان ضرورت با خود دکتر متدین می‌باشد.
۲) جراحی زیبایی، درمان محسوب نمیشود و نگاه‌کردن و لمس توسط نامحرم برای این منظور حرام است؛ مگر در مواردی که برای درمان سوختگی و مانند آن باشد و پزشک همجنس وجود نداشته باشد، و پزشک نامحرم مجبور به لمس و نگاه‌کردن باشد.
۳) معاینه و کشف شرمگاه، جایز نیست؛ و در این مسأله فرق بین پزشک مرد و زن نمی‌باشد. (البته غیرهمجنس، گناهش بیشتر است.)؛ مگر این که ضرورت داشته باشد که در این موارد لازم است به همجنس رجوع نمود.
آیت‌الله‌العظمی سیستانی (حفظه‌الله تعالی):
بدیهی است پزشک، محرمیّتی با بیمار ندارد و چنانچه معالجه و درمان همراه با نگاه یا لمسی باشد که در شرایط معمول جایز نیست، باید برای مراجعه به وی، شرایطی که در مسأله ی بعد بیان می‌شود، کاملاً رعایت گردد.
اگر زن بخواهد برای درمان و معالجه‌ی بیماری به پزشک مرد مراجعه نماید و این امر مستلزم نگاه یا لمسی باشد که در شرایط معمول حرام است، با وجود شرایط ذیل اشکال ندارد:
شرط اوّل: معالجه‌ی بیماری برایش ضروری بوده و نسبت به درمان آن عرفاً ناچار و مضطر محسوب شود؛ مثل‌اینکه بیماری برایش ضرر قابل توجّه داشته یا موجب مشقّت شدیدی که معمولاً قابل تحمّل نیست (حَرَج) باشد.
بنابراین، حکم مذکور شامل بیماری‌های جزئی که درمان آن عرفاً ضروری نیست نمیشود، هرچند پزشک نامحرم حاذق‌تر باشد.
شرط دوّم: راهی برای درمان جز مراجعه به پزشک مرد نباشد؛ البتّه اگر دسترسی به پزشک زن یا پزشک مردی که از محارمش است داشته باشد، ولی پزشک مرد نامحرم، جهت درمان مهارت و تخصّص بیشتری داشته یا مراقبت و رسیدگی بهتری داشته باشد، (به تعبیری «أرفق در معالجۀ بیماری زن» به جهت خبرویّت بیشتر یا مراقبت بهتر یا غیر آن باشد.) در صورتی که معالجه‌ی وی همراه با نگاه یا لمس عورتین نباشد، رجوع به پزشک مرد اشکال ندارد.
شایان‌ذکر است، بیمار در برهنه کردن بدن خود باید به مقدار ضرورت و نیاز اکتفا کند و مقدار بیشتر را برهنه نکند.
حکم مذکور در این مسأله، در مورد مراجعه‌ی مرد به پزشک زن نیز جاری است.
آیت‌الله‌العظمی مکارم شیرازی (حفظه‌الله تعالی):
در صورت وجود پزشک همجنس و دسترسی به او، رجوع به پزشک غیرهمجنس (در جایی که موجب لمس یا نگاه حرام می‌گردد) جایز نیست. همچنین مراجعه به پزشک غیرهمجنس حاذق‌تر و ماهرتر، تنها در صورتی مجاز است که مراجعه نکردن به او بیم خطر و ضرر را به همراه داشته باشد.
شایان‌ذکر است اگر رفتن به نزد پزشک همجنس کاری شاق و موجب عسر و حرج باشد و بیمار مزبور نیاز به مراجعه به طبیب داشته باشد، مراجعه به پزشک غیرهمجنس جایز است.
