پیش بینی وضعیّت رؤیت هلال ماه شوّال 1438 ه.ق [استهلال]
پیش بینی وضعیّت رؤیت هلال ماه شوّال 1438 ه.ق
زمان مقارنه (تولد ماه) :
شنبه 3 خرداد، ساعت 7:01 صبح
1- مبنای اختلاف آفاق و چشم غیر مسلّح
امام خمینی، آیات عظام سیستانی، شبیری زنجانی، مکارم شیرازی و…
2- مبنای اختلاف آفاق و چشم مسلّح
مقام معظّم رهبری حضرت آیت الله العظمی خامنه ای
وضعیّت رؤیت‌پذیری “غروب شنبه” طبق دو مبنای فوق:
تاریخ شنبه برای مشهد، طبق مبنای چشم غیر مسلّح: 28 ماه مبارک رمضان (پس ماه نباید دیده شود)
تاریخ شنبه برای مشهد، طبق مبنای چشم مسلّح: 29 ماه مبارک رمضان
وضعیّت رؤیت پذیری مشهد مقدس در “شب یکشنبه”
ارتفاع هلال: 1درجه و 23 دقیقه قوسی
درصد روشنایی: 54/0 درصد
مدّت مکث: 12 دقیقه
وضعیّت رؤیت پذیری شب یکشنبه چند شهر دیگر
تهران: ارتفاع هلال: 43/1 درصد روشنایی: 57/0
اصفهان: ارتفاع هلال: 06/2 درصد روشنایی: 56/0
نجف: ارتفاع هلال: 26/2 درصد روشنایی: 59/0
نتیجه:
هلال مطمئنّاً در غروب شنبه در ایران دیده نمی‌شود
پس یکشنبه در ایران اوّل ماه نیست.
وضعیّت رؤیت‌پذیری “غروب یکشنبه”
تاریخ یکشنبه برای مشهد، طبق مبنای چشم غیر مسلّح: 29ماه مبارک رمضان
تاریخ شنبه برای مشهد، طبق مبنای چشم مسلّح: 30 ماه مبارک رمضان (پس نیازی به استهلال نیست)
وضعیّت رؤیت پذیری “غروب یکشنبه” مشهد
ارتفاع هلال: 12درجه و 12دقیقه قوسی
درصد روشنایی: 57/3 درصد
مدّت مکث: 1ساعت و 11دقیقه
نتیجه:
هلال مطمئنّاً در غروب یکشنبه در ایران دیده می‌شود
پس دوشنبه در “ایران” و “عراق” و … اوّل ماه شوال است.
در کدام قسمت آسمان دنبال هلال باشیم؟
از محلّ غروب خورشید، حدود 18 درجه به سمت چپ، حدود 12 درجه بالای افق
3- مبنای اتّحاد آفاق و چشم غیر مسلّح
الف) آیات عظام خوئی، تبریزی، صافی گلپایگانی:
رؤیت ماه با چشم در شهری که حداقل در “بخشی از شب” با شهر مکلف مشترک است، کافی میباشد.
سؤال:
اشتراک در چه مقدار از شب کافی است؟
إذا رؤي الهلال في بلد كفى في الثبوت في غيره مع اشتراكهما في الأفق، بحيث إذا رؤي في أحدهما رؤي في الآخر بل الظاهر كفاية الرؤية في بلد ما في الثبوت لغيره من البلاد المشتركة معه في الليل و إن كان أول الليل في أحدهما آخره في الآخر. [1]
مسأله:
اگر در شهرى اول ماه ثابت شود، در شهرهاى ديگر چه دور باشند چه نزديك، چه در افق متحد باشند يا نه، نيز ثابت مى‌شود در صورتى كه در شب مشترك باشند ولو به اين كه اول شب يكى آخر شب ديگرى باشد. [2]
حاشیۀ آیه الله خوئی بر عروة الوثقی:
لا تبعد الكفاية في البلدان التي تشترك في الليل و لو في مقدار [3]
موسوعة الإمام الخوئي:
و على هذا فيكون حدوثها بدايةً لشهر قمري لجميع بقاع الأرض على اختلاف مشارقها و مغاربها و إن لم يُر الهلال في بعض مناطقها لمانع خارجي، من شعاع الشمس، أو حيلولة الجبال، و ما أشبه ذلك.
أجل، إنّ هذا إنّما يتّجه بالإضافة إلى الأقطار المشاركة لمحلّ الرؤية في الليل و لو في جزء يسير منه، بأن تكون ليلة واحدة ليلة لهما. و إن كانت أوّل ليلة لأحدهما و آخر ليلة للآخر المنطبق طبعاً على النصف من الكرة الأرضيّة دون النصف الآخر الذي تشرق عليه الشمس عند ما تغرب عندنا، بداهة أنّ الآن نهار عندهم، فلا معنى للحكم بأنّه أوّل ليلة من الشهر بالنسبة إليهم.
و لعلّة إلى ذلك يشير سبحانه و تعالى في قوله:
………. رَبُّ الْمَشْرِقَيْنِ وَ رَبُّ الْمَغْرِبَيْنِ. باعتبار انقسام الأرض بلحاظ المواجهة مع الشمس و عدمها إلى نصفين لكل منهما مشرق و مغرب، فحينما تشرق على أحد النصفين تغرب عن النصف الآخر و بالعكس. فمن ثمّ كان لها مشرقان و مغربان.
و الشاهد على ذلك قوله سبحانه يٰا لَيْتَ بَيْنِي وَ بَيْنَكَ بُعْدَ الْمَشْرِقَيْنِ «2» الظاهر في أنّ هذا أكثر بعد و أطول مسافة بين نقطتي الأرض، إحداهما مشرق لهذا النصف، و الأُخرى مشرق النصف الآخر.
و عليه، فإذا كان الهلال قابلًا للرؤية في أحد النصفين حكم بأنّ هذه الليلة أوّل الشهر بالإضافة إلى سكنة هذا النصف المشتركين في أنّ هذه الليلة ليلة لهم و إن اختلفوا من حيث مبدأ الليلة و منتهاها حسب اختلاف مناطق هذا النصف قرباً و بعداً، طولًا و عرضاً، فلا تفترق بلاد هذا النصف من حيث الاتّفاق في الأُفق و الاختلاف في هذا الحكم [4]
سؤال:
زمان آغاز ماه در شهرهایی که ماه دیده نشده چه وقت است؟
اتّحاد الافاق و اختلافها (سیّد محمّدرضا سیستانی):
… الثانی: انه یدخل الشهر الجدید فی جمیع البلدان برؤیة الهلال فی بلد ما ولکن یکون ذلک من حین حلول اللیل لاحقاً فی البلدان التی یکون الوقت فیها نهاراً عند تحقّق الرّؤیة فی ذلک البلد.
اتّحاد الافاق و اختلافها (سیّد محمّدرضا سیستانی):
… ان الشهر الجدید لا یدخل فی جمیع البلدان فی وقت واحد لیلاً او نهاراً بل البلدان التی یکون زمان الرؤیة مقارناً للنهار فیها یدخل الشهر الجدید عندما یخیم اللیل علیها لاحقاً لا قبل ذلک.
اتّحاد الافاق و اختلافها (سیّد محمّدرضا سیستانی):
… یظهر ایضاً انه بناء علی القول بوحده الآفاق فان خطّ بدء اشهر القمریِّه یختلف باختلاف الشّهور، من حیث خطوط الطّول و اختلاف الاماکن فی بدء الّلیل و النهار بل من حیث اختلافها فی امکانیه الرؤیه کما یعلم ذلک بملاحظه الخرائط التی یعدّها الفلکیون لمواقع رؤیه الهلال فی کل شهر.
سؤال:
انتهای شب چه وقت است؟
و نصف الليل منتصف ما بين غروب الشمس و طلوعها [5]
البتّه جهت رعایت احتیاط در محاسبات مربوط اشتراک شب ، شب تا اذان صبح محاسبه شده است
وضعیّت رؤیت پذیری غروب شنبه 3 تیر 96
پرو (هوانکاو)
شب مشترک: 37 دقیقه
ماه در پرو :
ارتفاع: 32/10
درصد روشنایی: 17/1
مدّت مکث: 52
بولیوی (کوچابامبا)
شب مشترک: 1 ساعت و 23دقیقه
ماه در بولیوی:
ارتفاع: 7/10
درصد روشنایی: 09/1
مدّت مکث: 52
برزیل (سالوادور)
شب مشترک: 3 ساعت و 6 دقیقه
ماه در سالوادور:
ارتفاع: 8/9
درصد روشنایی: 92/0
مدّت مکث: 46
هنگامی که ماه در اوّلین نقطۀ ممکن (مثلاً شرق برزیل) دیده می‌شود، در مشهد نزدیک صبح است، در مورد ساعت دقیق آغاز اوّل ماه دو احتمال است :
1- در مشهد از اوّل شب ماه شوّال است هرچند هنوز در هیچ‌کجای دنیا ماه رؤیت نشده است.
2- در مشهد از اوّل شب تا نزدیک صبح ماه رمضان و از اواخر شب ماه شوّال آغاز می‌شود.
سؤال:
آیا باید هلال دیده شود یا اطمینان به قابل رؤیت بودن کافی است؟
بودي أن أعرف رأي السيد الخوئي في حالة تحقق اطمئنان شخصي معتبر، اعتماداً على معرفة علمية بولادة الهلال في ساعة معينة و إمكانية رؤيته بالعين المجردة، فهل يجوز لي الاستناد على ذلك الاطمئنان في الصوم و الإفطار؟
إذا حصل الاطمئنان بإمكان رؤيته بالعين المجردة المتعارفة من الأرض جاز لمن يطمئن بذلك أن يعتمد عليه، و لا يجوز لغيره و لا له في غير هذا الفرض ذلك، و اللّه العالم [6]
سؤال:
إذا حصل لدي اطمئنان أن القمر قد خرج من المحاق و اكتسب كمية من الضوء بحيث أنه موجود في الأفق و يمكن رؤيته (من خلال أساليب العلم الحديث الدقيقة) و لكن لم أره لمانع كالغيوم و التلوث و غيرهما. فهل يجب على أن أصوم أم أعتبره أول أيام العيد.
بسمه تعالى لا اعتبار بالأساليب العلمية و قول المنجمين و الفلكيين في ثبوت الهلال ما لم ير الهلال بالعين المجردة و يشهد على ذلك شاهدان عادلان و اللّٰه العالم. [7]
سؤال:
لو حصل الاطمئنان الشخصي بصحة الحسابات الفلكية لتوليد الهلال، فهل يمكن الاعتماد على هذا الاطمئنان في إثبات أول الشهر أو العيد مثلا؟ و خاصة إذا صدرت عن أهل الخبرة في هذا المجال؟.
الخوئي: لا أثر للاطمئنان بتولده بل و لا للاطمئنان بقابليته للرؤية، بل لا بد من الرؤية خارجا و ثبوتها للمكلف. [8]
سؤال از آیت الله خوئی:
يشترط في ثبوت الشهر رؤية الهلال بالعين، فلو كان هناك مانع يمنع من رؤيته بالعين، و لا يمنع من رؤيته بالمجهر، كالدخان أو الغيم، أو الغبار، أو موانع أخرى، فهل تثبت رؤيته بالمجهر في هذا الحال؟
جواب:
إذا كان بحيث لو لا المانع يرى عاديا، فيكفي، و إذا كان لا يرى عاديا الّا بالمجهر فلا يكفي، و اللّٰه العالم. [9]
به نظر می‌رسد با توجّه به ادلّۀ این قول و مطالب آیت الله خوئی در استدلال و کلمات سایرین در توضیح آن مقصود ایشان اطمینان به قابلیّت رؤیت است نه رؤیت فعلی.
سؤال:
آیا به پیش بینی‌های زمان رؤیت ماه می‌توان اعتماد کرد؟
خلاصۀ نظر مراجع معظم تقلید:
اول ماه با پیشگویی منجّمین ثابت نمی‌شود مگر موجب یقین یا اطمینان باشد. [10]
با توجّه به مطالبي که در عوامل رؤيت پذيري مطرح شد، گاه عوامل رؤیت پذیری طوری است که پیش‌بینی رؤیت یا عدم رؤیت امری روشن و مورد اطمینان است.
گاهی نظرات در رؤیت یا عدم رؤیت در شرایطی خاص، متفاوت است.
بدیهی است غالباً در این موارد پیش بینی رؤیت یا عدم رؤیت برای افرادی که خود اهل فن نیستند اطمینان آور نیست.
مثال:
آيا در ساعت 10 بعد از ظهر در مشهد کسي احتمال مي‌دهد هنوز مغرب نشده باشد؟! چرا؟ آيا در ساعت 10 قبل از ظهر در مشهد کسي احتمال مي‌دهد هنوز صبح نشده باشد؟! چرا؟
زیرا ساعت طلوع و غروب بر اساس حرکات منظّم زمین به دور خود و خورشید قابل پیش‌بینی است.
پيش بيني رؤيت يا عدم رؤيت در ماه با دو امر صورت ميگيرد:
موقعیّت دقيق ماه و زمین و خورشید و محاسبۀ عوامل رؤیت + امکان یا عدم امکان رؤیت در شرایط مذکور
مثلاً ماه در ارتفاع 12 درجه بوده و 3% آن روشن است = در این شرایط ماه حتماً دیده می‌شود
مثلاً ماه در ارتفاع 2درجه میباشد = در این شرایط ماه حتماً قابل رؤیت نیست.
نتیجه:
هلال مطمئنّاً در غروب شنبه در شهری که با ایران در شب مشترک باشد دیده می‌شود
پس “یکشنبه” در “ایران” و “عراق” و … اوّل ماه شوال است.
ب) آیه الله العظمی وحید خراسانی:
رؤیت ماه در شهری که در بیشتر شب با شهر مکلف مشترک است، کافی میباشد در غیر این صورت ثبوت هلال در آن، محلّ اشکال است.
نکته:
ایشان در محاسبۀ شب تا طلوع آفتاب یا اذان (در بحث نیمه شب) نیز احتیاط می‌کنند.
سؤال:
مقصود از بیشتر شب چیست؟ شب محلّ رؤیت یا بلدی که رؤیت نشده؟
مثالی برای روشن شدن معنای سؤال:
وضعیّت رؤیت پذیری غروب شنبه 3 تیر 96: (بین شهر مشهد و یکی از شهرهای برزیل:)
شب مشترک: 4 ساعت و 50 دقیقه
شب مشهد: 7 ساعت و 46 دقیقه؛ نصف: 3 ساعت و 53 دقیقه
شب در محلّ: 11 ساعت و 20 دقیقه؛ نصف: 5 ساعت و 10دقیقه
نتیجه:
هلال در غروب شنبه در مناطقی که مطمئنّاً با چشم دیده می‌شود در بیشتر شب با مشهد مشترک نیست؛ امّا در بخشی از شب مشترک است؛
پس محلّ اشکال می‌شود.
لذا مقلدین معظم له برای روز “یکشنبه” در “ایران” و … بنابر احتیاط واجب، احتیاط نمایند.
راه حلّی برای مقلّدین قائلین به اتّحاد آفاق: (بعضی از مراجع)
عمل به احتیاط در روز مشکوک آخر ماه به جهت اختلاف مبانی چنانچه در روزی که طبق مبنای بعضی از فقهاء عید فطر بوده و طبق نظر بعضی دیگر از فقهاء از ماه رمضان محسوب شود، مکلّف بخواهد عمل به احتیاط نماید ( و در مسأله کیفیت ثبوت اول ماه تقلید نکند)، می تواند مسافرت رفته یا با توجّه به اینکه حرمت روزه روز عید فطر تشریعیّ است و حرمت ذاتیّ ندارد، می‌تواند جهت رعایت احتیاط به رجاء مطلوبیت روزه بگیرد، نه به قصد اینكه از ماه مبارک رمضان باشد.
یعنی به امید اینکه شاید روزه گرفتن در آن روز مطلوب شارع مقدّس میباشد از مفطرات امساک نماید و فرد به قصد ورود روزه نگیرد، بدین معنا که به قصد اینکه شارع مقدّس امر به روزه گرفتن در آن روز نموده است و روزه گرفتن در آن روز جزء دستورات دینی است، روزه نگیرد. [11]
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
[1] منهاج الصّالحین، ج2، کتاب الصوم، الفصل السادس: ثبوت الهلال، ص310، م1044 [2] توضیح المسائل، ص297، م1744 [3] العروة الوثقی، ج3، کتاب الصوم، فصل فی طرق ثبوت هلال رمضان و شوال للصوم و الافطار، ص92، م4 [4] موسوعة الإمام الخوئي، ج22 ،ص 118و 119 [5] منهاج‌الصّالحین، ج2، کتاب الصلاة، المقصدالاول: اعداد الفرائض و نوافلها و مواقیتها و جملة من احکامها، الفصل الثانی، ص147، م502 [6] استفتاءات جدید آیت الله تبریزی، ج7، ص301، س1129 [7] همان، ج7، ص301 [8] صراط النجاه ج1، ص132، س333 [9] صراط النجاة، ج3، ص106 [10] توضیح المسائل مراجع، ج1، ص961، م1732 [11] استفاده از تقویم های نجومی پرفسور یالوپ و مهندس محمد عوده / تماس تلفنی با جناب آقای محسن قاضی میرسعید، عضو هیات علمی ستاد استهلال دفتر مقام معظم رهبری و رکورد دار رؤیت هلال ماه در جهان / تماس تلفنی با مهندس محمد مهدی مطیعی، عضو محترم شوراي استهلال استان خراسان رضوی و مسئول رصدخانه دانشگاه فردوسی و انجمن نجوم مشهد / تماس تلفنی با حجت الاسلام موحد نژاد، عضو هیأت علمی ستاد استهلال مقام معظم رهبری / گفتگو با حجت الاسلام و المسلمين احمد مروي، رئیس هیات علمی ستاد استهلال مقام معظم رهبری و معاون ارتباطات حوزه اي دفتر معظم له / (بعضی از تماس های فوق در این ماه نبوده، ولی کلیت مدارک در هر ماه، موارد مذکور است.)
