احکام صله‌رحم و قطع رحم
مطابق با فتوای حضرت آیت‌الله‌العظمی سیستانی (حفظه‌الله تعالی)
مسأله:
«قطع رحم» و ترک رابطه با خویشاوندان و فامیل، حرام است، هرچند آن خویشاوند، خود، قبلاً قطع رحم کرده باشد یا نمازخوان نباشد یا شراب‌خوار باشد یا به برخی از احکام دینی بی‌اعتنا باشد و موعظه و ارشاد و نصیحت هم در او بی‌اثر باشد؛
البتّه، اگر نوع خاصّی از صلۀ رحم با خویشاوند، موجب تأیید کار حرام وی یا تشویق او بر ارتکاب منکر شده یا موجب ابتلای خودِ فرد به گناه گردد، آن نوع صلۀ رحم جایز نیست و فرد موظّف است به شیوۀ دیگری صلۀ رحم را انجام دهد.
مسأله:
صلۀ رحم روش‌های گوناگون دارد و منحصر به دیدار و ملاقات حضوری نیست و انسان می‌تواند از طریق تماس تلفنی، نامه‌نگاری، ارسال پیام و مانند آن، جویا شدن از احوال فرد هرچند باواسطه یا با احسان به وی، هرچند از طریق ارسال کمک مالی در مواردی که احتیاج مالی دارد و مواردی ازاین‌قبیل، وظیفۀ صلۀ رحم را انجام دهد؛
البتّه، باید ملاحظه شود گاه شیوۀ صلۀ رحم بر حسب اشخاص و موارد با هم فرق می‌کند و لازم است در هر مورد «احسان» به شیوۀ معمول و متداول در همان مورد رعایت گردد؛ مثلاً گاهی خصوصیّت مورد به‌گونه‌ای است که تنها جویا شدن احوال باواسطه یا سلام رساندن برای محقق‌شدن صلۀ رحمِ واجب، کافی نیست و باید این امر از طریق دیگری انجام شود.
مسأله:
منظور از اقوام و خویشاوندان که صلۀ رحم در مورد آنان لازم است، کسانی هستند که نسبت «نَسَبی» با انسان دارند و در بین مردم خویشاوند به‌حساب می‌آیند.
بنابراین، ملاک در ارحام، عرف مردم است و عمو، عمّه، دایی، خاله و فرزندان آنان از واضح‌ترین نمونه‌های آن می‌باشند و کسانی که تنها به‌واسطهٔ ازدواج، نسبتی به انسان پیدا می‌کنند مثل برادرزن، زن برادر، زن عمو و مانند آن، رحم انسان محسوب نمی‌شوند. همچنین، کسانی که تنها به‌واسطهٔ شیر خوردن و رضاع نسبتی به انسان پیدا می‌کنند، رحم انسان به‌حساب نمی‌آیند. (۱)
و روایت شده که امام جعفر صادق (علیه‌السلام) فرمودند: «مردی از قبیله خَثْعَم به محضر رسول اکرم (صلی‌الله علیه و آله و سلم) رسید و پرسید: بافضیلت‌ترین اعمال در اسلام کدام است؟ حضرتش (صلی‌الله علیه و آله و سلم) پاسخ دادند: ایمان به خداوند متعال. وی پرسید: بعد از آن چه عملی بافضیلت‌تر است؟ حضرتش (صلی‌الله علیه و آله و سلم) فرمودند: صله‌رحم. مجدّد سؤال کرد: پس از آن چه عملی أفضل است؟ فرمودند: امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر.
سپس او پرسید: کدام عمل در پیشگاه خداوند متعال مبغوض‌ترین اعمال است؟ حضرتش (صلی‌الله علیه و آله و سلم) در پاسخ فرمودند: برای خداوند شریک قراردادن. سؤال کرد: بعد از آن کدام عمل مبغوض تر است؟ فرمودند: قطع رحم. سؤال کرد: بعد از آن کدام عمل مبغوض‌تر است؟ فرمودند: امر به منکر و نهی از معروف.» (۲)
منابع:
(۱) توضیح‌المسائل جامع تک جلدی، ص۶۴۲ و ۶۴۳، از م ۲۲۸۷ تا م ۲۲۸۹ / توضیح‌المسائل جامع، ج۲، ص۲۲۲، از م ۵۱۶ تا م ۵۱۸ / استفتاء خصوصی از معظم‌له / استفتاء موجود در آرشیو دفتر
(۲) تهذیب الأحکام، ج۶، ص۱۷۶، ح ۴، باب ۸۰ الأمر بالمعروف / وسائل الشیعة، ج۱۶، ص۱۲۱ ، ح ۱۱، باب ۱ وجوبهما و تحریم ترکهما
