معنای درهم و دینار و مثقال و نخود و صاع در احکام شرعی
پرسش:
سلام در جای‌جای فقه شاهد این مهم هستیم که معیار برخی عناوین و احکام شرعی به‌واسطه درهم و دینار مورد اشارت قرار گرفته
این مقدار بر حسب گرم تقریباً چقدر است؟
نام مرجع تقلید:
آیت‌الله‌العظمی سیستانی (حفظه‌الله تعالی)
پاسخ:
با عرض سلام و ادب؛
درهم شرعی: سكّه نقره می باشد که گفته می شود معادل ۶/۱۲نخود نقره سكه دار است و در تبدیل درهم شرعی به گرم، بین محققین اختلاف‌نظر وجود دارد؛ ولی آنچه که گفته شده یک درهم شرعی تقریباً معادل ۴۱۹/۲ گرم می باشد. شایان‌ذکر است در صورت شک در مقدار درهم شرعی بعد از تحقيق در صورت امكان، حكم مقدار متيقّن بار می شود؛ مثلاً در مورد ديات، می شود اكتفا بر اقل نمود.
دينار شرعی: سكّه طلا می باشد که وزن آن، يک مثقال شرعی است و در چگونگی تبدیل آن به گرم، به «مثقال شرعی» مراجعه شود. شایان‌ذکر است مقصود از طلا در اين مورد، طلای خالص نيست زيرا بديهی است طلا را غالباً با مقداری از ماده معدنی ديگر مخلوط می كنند تا استحكام و انعطاف‌پذیری آن افزايش يابد ولی بايد نسبت آن ماده به مقدارِ متعارف باشد كه طلای مغشوش بر آن صدق نكند و در مورد شک، بايد صدق عنوان طلا به قول مطلق بر آن عرفاً احراز گردد.
مثقال شرعی: بنا بر آنچه گفته می شود یک مثقال شرعی معادل سه‌چهارم مثقال بازاری است. شایان‌ذکر است در صورت شک در مقدار مثقال شرعی بعد از تحقيق در صورت امكان، حكم مقدار متيقّن بار می شود؛ مثلاً در مورد ديات می شود اكتفا بر اقل نمود، لذا پرداخت مبلغ کمتر کافی است و يا در باب زكات در صورت شک در اينكه مال به حدنصاب شرعی رسيده بنا بر عدم تعلّق زكات می گذارد. شایان‌ذکر است برای چگونگی تبدیل مثقال شرعی به گرم، به توضیحی که در «مثقال بازاری» آمده است مراجعه شود.
مثقال بازاری یا صیرفی: نوعی واحد وزن است که بنا بر آنچه گفته می شود معادل ۲۴ نخود می باشد و در تبدیل مثقال بازاری به گرم، بین محقّقین اختلاف‌نظر وجود دارد؛ ولی آنچه که گفته شده و در عرف کنونی مشهورتر می باشد، آن است که یک مثقال بازاری تقریباً معادل ۶۰۸/۴ گرم است و در صورتیکه یک مثقال شرعی را معادل سه‌چهارم مثقال بازاری بدانیم، براین‌اساس، یک مثقال شرعی تقریباً معادل ۴۵۶/۳ گرم است.
نخود: يكی از واحدهای وزن است كه گفته شده تقريباً معادل يک بيست و چهارم مثقال بازاری است و در تبدیل نخود به گرم، بین محققین اختلاف‌نظر وجود دارد؛ ولی آنچه که گفته شده و در عرف نیز مشهورتر می باشد، آن است که یک نخود تقریباً معادل ۱۹۲/۰ گرم می باشد. شایان‌ذکر است در صورت شک در مقدار نخود بعد از تحقيق در صورت امكان، حكم مقدار متيقّن بار می شود.
صاع: نوعی واحد وزن است كه تقريباً معادل سه كيلوگرم است؛ ولی میزان دقيق آن به کیلوگرم و مانند آن، محل اشكال است هرچند محاسبه آن در مباحث فقه به مقدار سه کیلوگرم كافی است. (۱)
