ساده‌ترین روش محاسبه خمس، کسر قرض‌ها و بدهکاری‌ها و طلب کاری‌ها از اصل سرمایه
پرسش:
لطفاً ساده‌ترین روش محاسبه خمس را بفرمایید؟
آیا تمام قرض‌ها و بدهکاری‌ها از سرمایه کسر می‌شود. ممنون
نام مرجع تقلید:
آیت‌الله‌العظمی فاضل لنکرانی (حفظه‌الله تعالی):
پاسخ:
با عرض سلام و ادب؛
اگر کسی از درآمد خود بعد از مخارج بین سال چیزی پس‌انداز کند، پس از رسیدن سال خمسی باید خمس (یک پنجم) آن مقداری را که اضافه مانده بدهد، قرض و بدهکاری‌ها مانع دادن خمس نیست، لذا اگر کسی پول پس‌انداز کند و بدهکار باشد، اگر پیش از رسیدن سال خمسی بدهی خود را بدهد خمس ندارد، اما اگر بدهی خود را ندهد، بعد از گذشت سال، باید خمس هر مقداری را که اضافه مانده بدهد.
آنچه در بین سال و پیش از رسیدن سال خمسی، برای خود و خانواده‌اش مصرف می‌کند یا لوازم ضروری زندگی خریداری می‌کند یا بابت بدهی خود می‌دهد خمس ندارد.
امّا توضیحات بیشتر و تفصیلی درباره قرض:
به‌طورکلی قرض داشتن مانع تعلق خمس نمی‌شود.
۱ـ مثلاً كسى كه يك ميليون تومان قرض دارد اگر سر سال خمسى يك ميليون تومان درآمد مازاد داشته باشد بايد خمس آن را بدهد و نمی‌تواند آن را بابت بدهى خود كسر كند.
۲ـ اگر عين پولى كه قرض كرده موجود باشد يا آن را تبديل به چيز ديگرى كرده باشد لازم نيست خمس آن را بدهد.
۳ـ اگر عين پولى كه قرض كرده موجود باشد يا آن را تبديل به چيز ديگرى كرده باشد كه مؤونه او نيست چنانچه مقدارى از قرض خود يا تمام آن را از درآمد خود باز پرداخت كرده باشد بايد به میزان‌باز پرداخت خمس آن را بپردازد.
۴ـ اگر مبلغى را كه خرج كرده صرف مؤونه خودکرده باشد يا تلف شده باشد می‌تواند از درآمد سال بدون پرداخت خمس قرض خود ادا كند.
لازم به ذکر است؛ اگر انسان در تمام سال منفعتى نبرد و براى مخارج خود قرض كند نمی‌تواند از منافع سال‌های بعد مقدار قرض خود را كسر نمايد و در اين صورت می‌تواند قرض خود را از ارباح اثنا سال ادا نمايد و به آن مقدار، خمس تعلق نمی‌گیرد.
دقت شود که اگر براى زياد كردن مال يا خريدن ملكى كه به آن احتياج ندارد قرض كند دادن آن قرض از مخارج زندگى كه خمس به آن تعلق نمی‌گیرد حساب نمی‌شود، ولى اگر مالى را كه قرض كرده و چيزى را كه از قرض خريده از بين برود اداى قرض جزو مخارج سال حساب می‌شود و خمس ندارد.
شایان‌ذکر است؛ اگر در اول سال خمسى منفعتى به دست نياورند و از سرمايه خود خرج كنند يا قرض كند و خرج كند و بعد درآمدى كسب كنند می‌توانند مقدارى را كه در اول سال صرف مؤونه آنها شده از آن كسر كنند.
نکته:
خمس طلب‌های انسان به این صورت محاسبه می‌شود:
طلب‌های افراد تقسیم می‌شوند به :
الف ـ خمسِ سود معاملات نسیه‌ای که تاریخ وصولش بعد از سال خمسی شخص است :
مبلغ دریافتی جزء درآمد سال وصول است .
ب ـ خمس قرض‌الحسنه :
* یا سر سال خمسی شخص قابل‌وصول هست: باید آن مبلغ را جزء موجودی‌هایش حساب نماید و خمس آن را بدهد .
* و یا سر سال خمسی شخص قابل‌وصول نیست؛ مثلاً مدت‌دار بوده و بدهکار الآن بدهی‌اش را ندارد بدهد :
اگر اطمینان به وصول دارد، سر سال خمسش را محاسبه نماید و الا زمان وصول خمسش را بدهد. (۱)
برای اطلاع بیشتر از احکام خمس، سؤالتان را با مصداق و دقیق ارسال نمایید، نه کلی که جواب دقیق نمی‌توانیم بدهیم.
