آیت الله العظمی فاضل لنکرانی (رحمة الله علیه)

آیت الله العظمی محمد فاضل لنکرانی (۱۳۱۰ش-۱۳۸۶ش) مرجع تقلید شیعه و مدرس حوزه علمیه قم بود. ایشان از روحانیان فعال در انقلاب ۵۷ ایران بود. آیت الله العظمی لنکرانی از اعضای جامعه مدرسین حوزه علمیه قم و عضو اولین دوره مجلس خبرگان رهبری بود.

آیت الله العظمی فاضل لنکرانی بعد از درگذشت آیت الله گلپایگانی و آیت الله اراکی یکی از هفت مرجعی بود که از سوی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم معرفی شد. ایشان از مراجع حامی جمهوری اسلامی ایران بود و مشروعیت آن را ناشی از ولایت فقیه می‌دانست. آیت الله العظمی لنکرانی همچنین از اندیشه‌های تقریبی حمایت می‌کرد و شرکت در نماز جماعت اهل سنت را جایز می‌دانست. مادرش از فرزندان سادات معروف مبرقع قم بود. پدرش فاضل قفقازی از علمای حوزه و از اعضای شورای استفتاء آیت الله بروجردی بود.

مدفن ایشان در حرم حضرت معصومه است. ^(۱)

 

تحصیلات حوزوی

محمد فاضل در ۱۳ سالگی وارد حوزه علمیه قم شد پس از دروس ادبیات و مقدمات، قسمتی از کتاب رسائل و مکاسب را نزد پدرش خواند و بخشی را نزد محمدباقر سلطانی طباطبایی و همچنین عبدالجواد جبل عاملی و مرتضی حائری یزدی آموخت.

در ۱۹ سالگی وارد درس خارج شد. در حدود ۱۱ سال در درس خارج فقه سید حسین بروجردی شرکت کرد و تقریرات درس او را به زبان عربی نوشت. همچنین در درس خارج اصول امام خمینی شرکت کرد و درس اصول او را نوشت. نزد سید محمدحسین طباطبائی، منظومه سبزواری و اسفار ملاصدرا را فرا گرفت. ^(۲)

دروس خود را با سید مصطفی خمینی مباحثه می‌کرد و از همان دوران جوانی در حوزه علمیه تدریس می‌نمود. ^(۳)

آیت الله العظمی لنکرانی در ۳۰ سالگی به درجه اجتهاد رسید. ^(۴)

ایشان در سال ۱۳۷۳ پس از درگذشت محمدعلی اراکی، از سوی جامعه روحانیت مبارز تهران ^(۵) و جامعه مدرسین حوزه علمیه قم ^(۶) با اکثریت‌ آراء، از مراجع‌ تقلید شیعه شناخته‌ و معرفی شد. ^{(۷) (۸)}

 

برخی از اساتید ^(۹)

امام خمینی

سید حسین بروجردی

مرتضی حائری

علامه طباطبائی

و…

 

فعالیت های علمی

آیت الله العظمی محمد فاضل لنکرانی تألیف کتاب، آثار علمی و نوشتن تقریرات درس‌های اساتید خود را از دوران جوانی شروع کرد و تا اواخر عمر به این فعالیت‌ها ادامه داد. آثار ایشان در موضوعاتی همچون تفسیر، علوم قرآنی، فقه، اصول و اندیشه سیاسی هستند. آیت الله العظمی لنکرانی سال‌های طولانی فقه و اصول تدریس کرد. ^(۱۰)

 

روش اجتهادی

آیت الله العظمی لنکرانی در فقه به تحکیم مبانی سید حسین بروجردی و امام خمینی پرداخت. کتاب تفصیل الشریعه فی ذیل تحریر الوسیله، توضیحات و توجیهات فقهی کتاب تحریر الوسیله امام خمینی است. شیوه ایشان تجمیع و تراکم ظنون بود که به گفته محمد  جواد فاضل لنکرانی می‌تواند فقیه را به اطمینان برساند. ^(۱۱)

 

مرکز فقهی ائمه اطهار

مرکز فقهی ائمه اطهار (علیهم السلام) توسط آیت الله العظمی محمد فاضل لنکرانی در سال ۱۳۷۶ش در قم تأسیس شد. آموزش فضلا و محققان، تربیت فقیهان و مجتهدان و زمینه‌سازی برای پژوهش‌های فقهی، از اهداف این مرکز اعلام شده است. مرکز فقهی ائمه اطهار شعبه‌هایی در مشهد، سوریه و افغانستان دارد. این مرکز را هم‌اکنون محمدجواد فاضل فرزند آیت الله العظمی محمد فاضل لنکرانی اداره می‌کند. ^(۱۲)

 

آثار مکتوب

کتاب‌های آیت الله العظمی لنکرانی افزون بر چهل عنوان در موضوعات و مسائل متعدد علوم اسلامی نگارش یافته است. تفصیل الشریعة فی شرح تحریر الوسیله مشهورترین اثر فقهی آیت الله العظمی لنکرانی بوده که شرح بر کتاب تحریر الوسیله امام خمینی است. ^(۱۳)

 

فعالیت های سیاسی

آیت الله العظمی محمد فاضل لنکرانی از شاگردان امام خمینی بود و یکی از ۱۲ نفری بود که مرجعیت امام خمینی را کتباً به اطلاع دیگران رساندند. ^(۱۴)

ایشان از اولین روزهای‌ فعالیت‌ جامعه مدرسین حوزه علمیه قم به‌ آن‌ پیوست‌ و در جلسات‌ آن‌ شرکت‌ می‌کرد و امضای‌ ایشان در ذیل بسیاری‌ از اعلامیه‌ها، از جمله‌ اعلام‌ مرجعیت‌ امام خمینی و نیز خلع‌ ید شاه‌ از قدرت‌، به‌ چشم‌ می‌خورد. فعالیت‌های ایشان در جامعه‌ مدرسین‌ و دیگر تلاش‌های‌ سیاسی‌، باعث‌ شد چند بار بازداشت‌، شکنجه‌ و تبعید یا زندانی‌ شود. ایشان حدود ۴ ماه‌ به‌ بندر لنگه‌ و دو سال‌ و نیم‌ به‌ یزد تبعید شد. فعالیت‌های‌ سیاسی‌ ایشان پس‌ از انقلاب‌ اسلامی هم ادامه‌ داشت‌. چند بار در جبهه‌های‌ جنگ ایران و عراق حضور یافت‌ و رزمندگان را تشویق کرد. پس‌ از انقلاب اسلامی ایران به‌ نمایندگی‌ در دوره اول‌ مجلس خبرگان رهبری از استان‌ مرکزی‌ برگزیده شد. ایشان سال‌ها دبیر جامعه مدرسین حوزه علمیه قم بود. ^(۱۵)

 

برخی از نظریات

آیت الله العظمی محمد فاضل لنکرانی از جمله مراجعی دانسته شده که معتقد به استقلال حوزه‌ها از دولت بود و تأکید بر آزادگی روحانیت و حوزه‌های علمیه داشت. وارد شدن حوزه به امور اقتصادی را قبول نداشت و درآمد موقوفات را نیز برای حوزه‌ها نمی‌پذیرفت. ^(۱۶)

ایشان مشروعیت حکومت را با ولایت فقیه می‌دانست و از نظر ایشان حفظ حکومت اسلامی واجب بود.

این عالم بزرگوار طرفدار وحدت بین مسلمانان بود و قائل به تقیه مداراتی بود و شرکت در نمازهای جماعت اهل سنت را از همین باب جائز می‌دانست.

ایشان به شخصیت حضرت امام خمینی علاقه داشت و معتقد بود ابعاد علمی امام مورد غفلت واقع شده است. ^(۱۷)

آیت الله العظمی محمد فاضل لنکرانی در سال ۱۳۷۷ که برخی از نقض حکم ارتداد سلمان رشدی سخن می‌گفتند با صدور اطلاعیه‌ای در روزنامه جمهوری اسلامی اعلام کرد که حکم ارتداد سلمان رشدی پابرجاست و قابل نقض نیست. ^(۱۸)

 

کلام آیت الله فاضل لنکرانی درباره ی مقام معظم رهبری

” بنده به عنوان کسی که هم عضو مجلس خبرگان هستم و هم اینکه آشنایی با آیت الله خامنه‌ای دارم؛ عرض می‌کنم که ایشان اهل نظر و اهل اجتهاد هستند. بیست سال پیش وقتی در مشهد در مسجد گوهرشاد با ایشان برخورد کردم؛ آن موقع ایشان از مدرسین محترم مشهد بودند؛ پرسیدم چه چیزی تدریس می‌کنید، فرمودند: مکاسب. مکاسب از مهمترین و مشکلترین کتب علمی ماست. به نظر من ایشان یک فقیه و یک مجتهد است. کسی که در سالهای طولانی در جهان سیاست استادی چون امام امت داشته است و خودش نیز دارای استعداد سرشار است؛ چنین فردی دارای مقامات بلندی از درک سیاسی است. دوران هشت ساله ی ریاست جمهوری ایشان یک شاهد قوی برای مطلب است. سفرهایی که ایشان به کشورهای خارج داشته‌اند، به عنوان یک سیاستمدار در صحنه‌های سیاسی جهان درخشیده است.” ^(۱۹)

 

پیام تسلیت مقام معظم رهبری در پی ارتحال فقیه مجاهد آیت‌الله فاضل‌ لنکرانی

بسم‌ الله الرحمن الرحیم

انا لله و انا الیه راجعون

با تأسف و تأثر فراوان از ارتحال فقیه مجاهد مرحوم مغفور حضرت آیت‌الله آقای فاضل‌لنکرانی (رضوان‌الله‌تعالی‌علیه) اطلاع یافتم. این ضایعه‌ ای سنگین برای حوزه‌ی علمیه‌ و ملت شریف ایران است.

حوزه‌ی علمیه یکی از اسطوانه‌های علمی و تحقیقی و یکی از استادان برجسته‌ی خود، و ملت ایران یکی از مراجع تقلید انقلابی و بیدار و پرتحرک خود را از دست داد. ایشان در سالهای طولانیِ دوران اختناق در شمار برجستگانی از حوزه‌ی علمیه‌ی قم بودند که در میدان های گوناگون مبارزات حضور داشته و رنج تبعید را به جان خریدند و پس از پیروزی انقلاب از جمله‌ی روحانیون نامداری بودند که نقش های مهمی در همه‌ی موارد حساس ایفاء نمودند. رحمت خدا بر ایشان باد.

اینجانب این مصیبت بزرگ را به حضرت بقیة‌الله (ارواحنافداه) و به مراجع عظام و علمای اعلام و فضلاء و طلاب حوزه‌ی مبارکه و به عموم ملت ایران تسلیت می گویم؛ همچنین به خانواده‌ی مکرّم و آقازادگان ارجمند و دیگر بازماندگان و منسوبان ایشان عرض تسلیت کرده، تسلّا و صبر آنان را از خداوند متعال مسألت می نمایم. ^(۲۰)

 

والسلام علی عبادالله الصالحین

سیّدعلی خامنه‌ای

۲۶ خرداد ۱۳۸۶

https://farsi.khamenei.ir/message-content?id=254

 

 

پانویس

۱) روزنامه جمهوری اسلامی، ضمیمه، ۱۳۸۶/۲/۱۵.

۲) زندگی‌نامه آیت‌الله فاضل لنکرانی، پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر آیت الله فاضل لنکرانی.

۳) زندگی‌نامه آیت‌الله فاضل لنکرانی، پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر آیت الله فاضل لنکرانی.

۴) روزنامه جمهوری اسلامی، ضمیمه، ۱۳۸۶/۲/۱۵.

۵) پایگاه اطلاع‌رسانی تاریخ ایرانی.

۶) روزنامه جمهوری اسلامی، ضمیمه، ۱۳۸۶/۲/۱۵.

۷) محمد فاضل لنکرانی، پایگاه اطلاع‌رسانی جامعه مدرسین.

۸) زندگی‌نامه آیت‌الله فاضل لنکرانی، پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر آیت الله فاضل لنکرانی.

۹) روزنامه جمهوری اسلامی، ضمیمه، ۱۳۸۶/۲/۱۵.

۱۰) ضمیمه روزنامه جمهوری اسلامی ۱۳۸۶/۲/۱۵.

۱۱) همایش بررسی شیوه استنباط و نوآوری‌های فقهی آیت‌الله العظمی فاضل لنکرانی، پایگاه اطلاع‌رسانی آیت‌الله فاضل لنکرانی.

۱۲) معرفی مرکز فقهی ائمه اطهار(علیهم‌السّلام) و اهداف آن، پایگاه اطلاع‌رسانی مرکز فقهی ائمه اطهار(علیهم السلام).

۱۳) زندگی‌نامه آیت‌الله فاضل لنکرانی، پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر آیت الله فاضل لنکرانی.

۱۴) ضمیمه روزنامه جمهوری اسلامی گفتگو با محمدجواد فاضل، ۱۳۸۶/۲/۱۵.

۱۵) گفتگو با آیت‌الله استادی پیرامون شخصیت حضرت آیت‌الله فاضل لنکرانی، پایگاه اطلاع‌رسانی آیت‌الله فاضل لنکرانی.

۱۶) روزنامه جام جم، درج شده در روزهای چهارشنبه و پنج‌شنبه ۱۷ و ۱۸ فروردین سال ۱۳۸۴.

۱۷) روزنامه جمهوری اسلامی، ضمیمه، ۱۳۸۶/۲/۱۵.

۱۸) روزنامه جمهوری اسلامی ۱۳۷۷/۷/۵.

۱۹) سایت باقرالعلوم. روزنامه رسالت ۱۳۶۸/۳/۲۲.

۲۰) سایت خامنه ای دات آی آر.