اهمّیّت و چگونگی یادگیری احکام الهی – اهمّیّت فراگیری احکام [تقلید]
“اهمّیّت و چگونگی یادگیری احکام الهی”
اهمّیّت فراگیری احکام
یکی از مهمترین واجبات دین مبین اسلام كه از اهمیت ویژه‌‌ای برخوردار می‌باشد، فراگیری احکام دین است كه درک و فهم درست نسبت به مسائل آن و عمل بر طبق آن تضمین كننده سعادت انسان است. كسی كه اسلام را به عنوان دین خود بر می‌گزیند باید برنامه‌‌های آن را به طور كامل در همه قلمروهای زندگی خود بپذیرد و رفتار و عملكرد خویش را مطابق با احكام دین تنظیم نماید، انجام چنین تكلیفی می‌‌طلبد فرد مسلمان نسبت به مقدار مورد نیازش از احكام دین كه به آن احتیاج دارد و برایش پیش می‌آید، شناخت پیدا كند تا بتواند آن را در زندگی خود اجراء نماید، بر این اساس قرآن كریم و روایات ائمه هدی (علیهم صلوات الله) بر این موضوع تأکید بسیار نموده و همگان را به یاد گرفتن احکام دین تشویق و ترغیب كرده‌‌اند و از ضررهای فراوان آشنا نبودن با احكام الهی بر حذر داشته اند:
در حدیث نقل شده است كه امام صادق (صلوات الله و سلامه علیه) فرمودند:
«فرا گرفتن یک حدیث درباره حلال و حرام از شخصی راستگو، برای تو بهتر از دنیا و زر و سیم‌‌های آن است». [۱]
و نیز روایت شده مردی به امام صادق (صلوات الله و سلامه علیه) عرض كرد: فرزندی دارم كه دوست دارد مسائل حلال و حرام را از شما بپرسد و از مطالبی كه اهمیت ندارد و به دردش نمی‌‌خورد، پرسش نمی‌‌كند.
حضرت صادق (صلوات الله و سلامه علیه) فرمودند:
«آیا بهتر از حلال و حرام سؤالی هست كه مردم بپرسند؟» [۲]
و در حدیث دیگر نقل شده است كه حضرت صادق (صلوات الله و سلامه علیه) فرمودند:
«در دین خدا دانا و فقیه شوید و مانند اعراب زمان جاهلیت نباشید (كه از احکام خدا و معارف دینی بی‌خبر بودند)، سپس حضرتش (صلوات الله و سلامه علیه) فرمودند: کسی که در دین خدا دانا و بصیر نگردد، خداوند متعال در روز قیامت هرگز به او نظر لطف نمی‌افکند و بر پاکیزگی اعمالش مهر تأیید نمی‌گذارد». [۳]
و همچنین از امام صادق (صلوات الله و سلامه علیه) روایت شده که رسول اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند:
«من از مسلمانی که هفته‌‌ای یک روز را برای آشنایی با امر دینش و پرسش از (معارف و احكام) دینش اختصاص نمی‌‌دهد، منزجر و بیزارم». [۴]
در حدیث نقل شده است كه امام صادق (صلوات الله و سلامه علیه) فرمودند:
«لقمان در اندرز به فرزندش فرمود: فرزندم! در روزها و شب‌‌ها و ساعات زندگی خود بهره‌‌ای برای تحصیل علم در نظر بگیر زیرا تو هرگز برای خودت ضایعه‌‌ای مانند ترک علم نخواهی یافت». [۵]
و نیز روایت شده كه امام صادق (صلوات الله و سلامه علیه) فرمودند:
«كسی كه بدون علم و آگاهی اعمالش را انجام دهد مانند فردی است که به سمت سرابی در بیابان حركت كند لذا هر چه تندتر برود از مقصدش دورتر می‌‌شود». [۶]
نکته مهّم دیگر این است که در روایات معصومین (صلوات الله و سلامه علیهم) موضوع «تفقّه در دین» یعنی داشتن شناخت کامل درباره دین و بصیر و بینا بودن نسبت به احکام و معارف آن، مورد توصیه و تأکید بسیار قرار گرفته است.
روایت شده كه امام كاظم (صلوات الله و سلامه علیه) در این باره فرمودند:
«در دین خدا فقیه و دانا شوید زیرا فقه كلید بصیرت و شناخت است و مایه كامل شدن عبادت و وسیله رسیدن به مقامات بلند و مراتب عالی دینی و دنیایی است، برتری فقیه بر عابد همچون برتری خورشید بر ستارگان است و هر كس در دین خود دانا و فقیه نشود خداوند عملی را از او نمی‌‌پسندد». [۷]
و نیز روایت شده كه امیر المؤمنین (صلوات الله و سلامه علیه) فرمودند:
«اگر خواستی دانا شوی، در دین خدا فقیه و دانا شو». [۸]
و در حدیث نقل شده است كه پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند:
«خداوند به چیزی برتر از آگاهی دینی و فهم دین عبادت نشده است». [۹]
و نقل شده كه امام صادق (صلوات الله و سلامه علیه) فرمودند:
«هنگامی که خداوند خیر و سعادت بنده‌ای از بندگان خود را بخواهد او را نسبت به دین بصیر و بینا می‌‌سازد». [۱۰]
و روایت شده كه حضرت امام صادق (صلوات الله و سلامه علیه) فرمودند:
«هنگامی که خداوند متعال می‌خواهد قوم و گروهی را به خیر و صلاح و موفّقیت برساند، آنان را در شناخت دین، بصیر و بینا قرار می‌‌دهد…». [11]
بدیهی است كه انسان نمی‌‌تواند در فراگیری مسائل دین كوتاهی كرده و به بهانه ندانستن مسأله از عمل به تكالیف الهی كه ابلاغ شده شانه خالی كند، از امام صادق (صلوات الله و سلامه علیه) روایت شده است:
«… خداوند روز قیامت از كسی كه به تكلیف خود عمل نكرده می‌‌پرسد: آیا تكلیف خود را می‌‌دانستی؟ اگر بگوید می‌‌دانستم، به او خطاب می‌‌شود چرا به آنچه می‌‌دانستی عمل نكردی؟ و اگر بگوید نمی‌‌دانستم به او خطاب می‌‌شود چرا یاد نگرفتی تا عمل كنی؟… ». [12]
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
[1] المحاسن، فصل مصابیح الظلم، باب 15، ص229، ح166. [2] المحاسن، فصل مصابیح الظلم، باب 15، ص229، ح168. [3] كنز الفوائد، فصل فی ذكر العلم، ص240 / المحاسن، فصل مصابیح الظلم، باب 15،ص228، ح162. [4] المحاسن، فصل مصابیح الظلم، باب 13، ص225، ح149. [5] امالی الطوسی، ج1، المجلس الثالث، ص66. [6] امالی شیخ مفید، مجلس5، ص42، ح11. [7] تحف العقول، ص410، باب ما روی عن موسی بن جعفر فی قصار هذه المعانی. [8] غرر الحكم و درر الکلم، ص49، فصل فی الفقه و الفقاهة، ح264. [9] الامالی الطوسی، ص 474، (چاپ قم) ح 1033. [10] اصول الكافی، ج1، ص 32، ح3، باب صفة العلم و فضله و فضل العلماء. [11] مستدرك الوسائل، ج 11، ص 190، ح12، باب6 استحباب التخلّق بمكارم الأخلاق. [12] امالی شیخ طوسی، ج1، مجلس اول، ص8و9، ح10 / امالی شیخ مفید، مجلس26، ص227و228، ح6.
