گذاشتن بینی بر روی زمین در موقع سجده ـ بیان مستحبات و مکروهات سجود

پرسش:

آیا درست است که مستحب موکد است که باید بینی هم علاوه بر پیشانی بر روی مهر باشد؟

نام مرجع تقلید:

آیت‌الله‌العظمی سیستانی (حفظه‌الله تعالی)

پاسخ:

با عرض سلام و ادب؛

در سجده چند مورد مستحب و چند مورد مکروه شمرده شده است:

مستحبات:

۱ـ كسی كه ایستاده نماز می‌خواند بعد از آنكه سر از ركوع برداشت و كاملاً ایستاد و همچنین، كسی كه نشسته نماز می‌خواند بعد از آنكه كاملاً نشست، برای رفتن به سجده، تكبیر بگوید.

۲ـ موقعی كه می‌خواهد به سجده برود، مرد، اول دست‌‌ها را و زن، اول زانوها را به زمین بگذارد.

۳ـ بینی را بر مهر یا چیزی كه سجده بر آن صحیح است بگذارد.

۴ـ در حال سجده، انگشتان دست را به هم بچسباند و برابر گوش بگذارد طوری كه سر آنها روبه‌قبله باشد.

۵ـ ذكر سجده را تكرار نماید.

۶ـ ذکر سجده را به عدد فرد، مثل سه یا پنج یا هفت مرتبه، ختم کند.

۷ـ در سجده دعا كند و از خداوند متعال حاجت بخواهد و این دعا را بخواند: «یا خَیرَ المَسْؤُوْلینَ وَیا خَیرَ الْمُعْطینَ، ارْزُقْنیٖ وَارْزُقْ عیٖالی مِنْ فَضْلِك، فَاِنَّكَ ذُو الْفَضْلِ الْعَظیمِ» یعنی «ای بهترین كسی كه از او درخواست می‌كنند و ای بهترین عطا كنندگان، از فضل خودت به من و خانواده من روزی بده، پس به درستی كه تو دارای فضل بزرگی هستی».

۸ـ سجده را طولانی كند و تسبیح و ذكر را زیاد بگوید.

۹ـ بعد از سجده، بر ران چپ بنشیند و روی پای راست را بر كف پای چپ بگذارد كه این نوع نشستن را تَورُّک می‌‌نامند.

۱۰ـ بعد از هر سجده، وقتی نشست و بدنش آرام گرفت تكبیر بگوید.

۱۱ـ بعد از سجده اول، بدنش كه آرام گرفت «اَسْتَغْفِرُ اللهَ‏َ رَبِّی وَأَتُوْبُ اِلَیهِ» بگوید.

۱۲ـ در موقع نشستن، دست‌‌ها را روی ران‌‌ها بگذارد.

۱۳ـ برای رفتن به سجده دوم، در حال آرامی بدن «اللهُ أَكْبَر» بگوید.

۱۴ـ در سجده‏ها صلوات بفرستد.

۱۵ـ مردان آرنج‌‌ها و شكم را به زمین نچسبانند و بازوها را از پهلو جدا نگاه دارند و زنان آرنج‌‌ها و شكم را بر زمین بگذارند و اعضای بدن را به یكدیگر بچسبانند.

۱۶ـ در موقع بلندشدن برای قیام رکعت بعد، دست‌‌ها را بعد از زانوها از زمین بردارد.

۱۷ـ در هنگام برخاستن برای قیام رکعت بعد، بگوید: بِحَوْلِ اللهِ وَقُوَّتِهِ أَقُوْمُ وَأَقْعُدُ یا بگوید: بِحَوْلِ اللهِ وَقُوَّتِهِ أَقُوْمُ وَأَقْعُدُ وَأَرْکَعُ وَأَسْجُدُ.

مکروهات:

قرآن خواندن در سجده و فوت‌کردن جای سجده برای برطرف‌کردن گردوغبار، مکروه شمرده شده است. البته اگر در اثر فوت‌کردن، دو حرف از دهان عمداً بیرون آید، بنا بر احتیاط لازم، نماز باطل است. مکروهات دیگر در کتاب‌های مفصل‌تر آمده است. (۱)

شایان‌ذکر است؛ ازآنجایی‌که بسیاری از مستحبّاتی كه در رساله‌های فارسی و عربی و… ذكر شده، مستحب بودن آنها بر پایه قاعده‌ای به نام «تسامح در ادلّه سُنَن» می‌باشد و چون این قاعده در نزد ما ثابت نشده؛ بنابراین در صورتی که مکلّف بخواهد آن‌ها را انجام دهد، لازم است رجاءً و به امید آنكه مطلوب باشد، بجا آورد و حكم در بسیاری از مكروهات نیز چنین است و آنها را رجاءً و به امید آنكه مطلوب باشد ترک نماید. (۲)

منابع:

(۱) توضیح از مسائل جامع، ج۱، ص ۳۷۳ و ۳۷۴، م ۱۲۸۹ ـ  منهاج الصالحین، ج۱، ص ۲۰۷، م ۶۵۳

(۲)  توضیح المسائل جامع، ج۱، ص ۴۹، م ۱۹  ـ  منهاج الصالحين، ج۱، ص ۱۹، م ۳۲