قراردادن اعضاء هفت‌گانه در سجود نماز مستحبی _ نشسته خواندن نماز مستحبی و احکام دیگر آن

پرسش:

با سلام اگر کسی که توان ندارد، نماز مستحبی را نشسته بخواند طوری که برای سجده با یک‌دست مهر را بردارد بالا بیاورد و بر مهر سجده کند که طبیعتاً سر خیلی کم جلو می‌آید این نماز صحیح است؟ خصوصاً که یک‌دست حین سجده بر زمین قرار نمی‌گیرد؟

نام مرجع تقلید:

آیت‌الله‌العظمی سیستانی (حفظه‌الله تعالی)

پاسخ:

با عرض سلام و ادب؛

در مفروض سؤال اگر می‌‌تواند بنشیند؛ ولی نمی‌‌تواند پیشانی را بر زمین برساند، اگر بتواند به‌قدری خم شود كه عرفاً سجده بر آن صدق كند، باید به آن مقدار خم شود و مهر یا چیز دیگری را كه سجده بر آن صحیح است، روی مکان بلندی گذاشته و پیشانی را بر آن بگذارد؛ ولی باید كف دست‌‌ها و زانوها و انگشتان پا را در صورت امكان به طور معمول بر زمین بگذارد و اگر عمداً حتی یک عضو (مثلاً یک‌دست) را بر زمین قرار ندهد، نمازش باطل است و اگر در فرض فوق، مکان بلندی نباشد كه مهر یا شیء دیگری كه سجده بر آن صحیح است را روی آن قرار دهد و كسی هم نباشد كه مثلاً مهر را بلند كند و بگیرد تا آن شخص بر آن سجده نماید، باید مهر یا شیء دیگر را با دست بلند كرده و بر آن سجده نماید. و اما اگر به‌هیچ‌وجه نمی‌‌تواند سجده نماید، یا آنکه می‌‌تواند مقداری خم شود، ولی بر آن مقدار، عرفاً سجده صدق نکند، باید برای سجده با سر اشاره كند و اگر نتواند، باید با چشم‌‌ها اشاره نماید و اگر با چشم‌‌ها هم نمی‌‌تواند اشاره كند، باید در قلب نیّت سجده كند و بنا بر احتیاط لازم، با دست و مانند آن برای سجده اشاره كند و ذكر واجب را بگوید و در مسئله فوق فرقی بین نماز واجب و مستحبی نیست.

شایان‌ذکر است؛ نمازهای مستحبّی، چه نافله‌های شبانه‌روزی و چه غیر آن را می‌توان نشسته خواند؛ هرچند بتوان آن‌ها را ایستاده به جا آورد و لازم نیست در این حال، هر دو ركعت را یک ركعت حساب كند و اگر بخواهد هر دو ركعت را یک ركعت حساب كند، بنا بر احتیاط واجب، بار دوّم را به نیّت رجاء انجام دهد؛ مثلاً نافله مغرب را که چهار رکعت با دو سلام است، رجاء چهار رکعت دیگر با دو سلام هم به آن اضافه کند که مجموعاً هشت رکعت می‌شود.

و اما نمازهای مستحبّی را در حال اضطرار و عدم توانایی، می‌توان خوابیده به پهلوی راست یا چپ یا خوابیده به پشت (طبق وظیفه فرد) به جا آورد و در این حال رکوع و سجده با اشاره سر انجام می‌شود و امّا در حال اختیار، جواز آن محلّ اشکال است؛ ولی انجامش به‌عنوان رجاء اشکال ندارد. (۱)

برای اطلاع از احکام تفصیلی نماز مستحبی اینجا را کلیک نمایید.

منابع:

(۱) توضیح‌المسائل جامع، ج ۱، ص ۳۶۱ و ۳۶۲، م ۱۲۳۴ و ۱۲۳۷ ـ  همان، ص ۵۱۹، م ۱۸۷۴و  ۱۸۴۹ ـ  همان، ص ۳۷۲ ، م ۱۲۸۵و ۱۲۸۶ ـ  منهاج الصالحین، ج ۱، کتاب الصلاه، الفصل الاول، ص۱۵۴، م ۴۹۹ ـ  همان، الفصل السادس، فی السجود، ص۲۰۴، الاول، قبل از م ۶۴۶ ـ  همان، ص ۲۰۶، م ۶۴۹  ـ  العروة الوثقی، ج۲، فی اعداد الفرائض و نوافلها، ص ۱۵، م ۴ ـ  همان، فصل فی السجود، ص۲۲۷، م ۴و ص ۲۳۱، م ۱۲