دلائل عقلی و نقلی بر وجوب تقلید ـ وجوب تقلید از مراجع

پرسش:

با تشکر از جواب‌های کامل و دقیق و بسیار سریع شما عزیزان

چرا تقلید کنیم؟

مگر ما عقل نداریم، پس به حرف عقلمان کنیم!

تقلید چرا؟

نام مرجع: تمام آیات عظام

 

نام مرجع تقلید:

مقام معظم رهبری حضرت آیت‌الله‌العظمی خامنه‌ای (مدظله‌العالی)

 

پاسخ:

با عرض سلام و ادب؛

جواب اجمالی:

خداوند متعال می‌فرماید:

یا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا أَطِيعُوا اللَّهَ وَ أَطِيعُوا الرَّسُولَ وَ أُولِي الْأَمْرِ مِنْكُم … ^(۱)

ای کسانی که ایمان آورده‌اید؛ اطاعت کنید خدا را و اطاعت کنید رسول خدا را و پیشوایان (معصوم) خود را.

که بین شیعیان و کثیری از عامّه ^(۲) از جمله عالم بزرگ عامّه، جناب فخر رازی اتفاق‌نظر است که این اولی‌الامر باید معصوم باشد؛ زیرا اطاعتش مطلق و در ردیف اطاعت خدا و رسول خدا قرار گرفته است.

به‌عنوان نمونه در روایات فراوانی منقول است:

« أَطِيعُوا اللَّهَ وَ أَطِيعُوا الرَّسُولَ وَ أُولِي الْأَمْرِ مِنْكُمْ»  هِيَ لَنَا أَهْلَ الْبَيْت ^(۳)

لذا طبق نص صریح قرآن خداوند اطاعت از اهل‌بیت را هم ردیف اطاعت خود قرار داده و بر همه مردم مطلق واجب کرده است.

حال که اطاعت از ائمه معصومین (علیهم‌السلام) بر ما واجب شد، در روایات این‌گونه منقول است:

عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِصَامٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ یَعْقُوبَ قَالَ: سَأَلْتُ مُحَمَّدَ بْنَ عُثْمَانَ الْعَمْرِيَّ أَنْ یُوصِلَ لِی کِتَاباً قَدْ سَأَلْتُ فِیهِ عَنْ مَسَائِلَ أَشْكَلَتْ عَلَيَّ فَوَرَدَ التَّوْقِيعُ بِخَطِّ مَوْلَانَا صَاحِبِ الزَّمَانِ (عج الله تعالی فرجه)- أَمَّا مَا سَأَلْتَ عَنْهُ أَرْشَدَكَ اللَّهُ وَ ثَبَّتَكَ إِلَى أَنْ قَال:

وَ أَمَّا الْحَوَادِثُ الْوَاقِعَةُ فَارْجِعُوا فِیهَا إِلَى رُوَاةِ حَدِيثِنَا فَإِنَّهُمْ حُجَّتِي عَلَيْكُمْ وَ أَنَا حُجَّةُ اللَّهِ عَلَيْهِمْ. ^(۴)

به نقل از ولی‌عصر مولانا المهدی «عج الله تعالی فرجه الشریف»:

… در پیشامدهایی كه رخ می‏دهد، (از جمله مسئله غیبت من) به راویان احادیث ما مراجعه کنید که آنان حجت من بر شمایند، و من حجت خدا برايشان.

یا در حدیث دیگری از وجود پدر نازنینشان، آقا امام حسن عسکری (صلوات الله و سلامه علیه) منقول است:

فَأَمَّا مَنْ کَانَ مِنَ الْفُقَهَاءِ صَائِناً لِنَفْسِهِ، حَافِظاً لِدِينِهِ، مُخَالِفاً لِهَوَاهُ، مُطِيعاً لِأَمْرِ مَوْلَاهُ فَلِلْعَوَامِّ أَنْ یُقَلِّدُوهُ. ^(۵)

در این حدیث نورانی:

اولاً: امر به وجوب تقلید در زمان غیبت شده است.

ثانیاً: شرایط “اولی‌الامر” پس از پیامبر (صلّی اللّه علیه و آله) و امامان (علیهم‌السلام) آمده:

۱ـ خویشتن‌دار.   ۲ـ حافظ دین و نگهدارنده آن.    ۳ـ مخالف با هوای نفسانی خویش.    ۴ـ فرمان‌بردار مولا و پروردگار خويش.

باشد که بر عموم مردم پیروی از چنین (اولی‌الامر) یا فقیه اعلم، و اتقی و مدیر و مدبّر و شجاع و با ستم سازش‌ناپذیر و آگاه به مصالح حکومت دینی واجب است چنین شخصیتی در ارجاع حکم و داوری اطاعتش لازم است و از آیات متعدّد قرآن به‌خوبی در باره عدم اطاعت از نادانان، هواپرستان، ستمگران، عوام‌فریبان و کسانی که به‌غیراز خدا متکی‏اند به‌شدت تأکید شده است از آن جمله آيات:

(وَ لا تَرْكَنُوا إِلَى الَّذِينَ ظَلَمُوا – ۱۱۳/ هود) و (فَلا تُطِعِ الْکافِرِين – ۵۲/ فرقان) و (وَ لا تَتَّبِعْ أَهْواءَهُم – ۴۸/ مائده) (وَ لا تَتَّبِعُوا خُطُواتِ الشَّيْطانن – ۱۶۸/ بقره) و (اجْتَنَبُوا الطَّاغُوتَ أَنْ یَعْبُدُوها – ۱۷/ زمر) و (وَ اجْتَنِبُوا قَوْلَ الزُّورر – ۳۰/ حج) و (فَاجْتَنِبُوا الرِّجْسَ مِنَ الْأَوْثانن – ۳۰/ حج) و (وَ لا تَتَّبِعْ أَهْواءَ الَّذِينَ کَذَّبُوا بِآیاتِنا – ۱۵۰/ انعام) و (وَ لا تَتَّبِعِ الْهَوى – ۲۶/ ص).

و درباره پیروی‌کردن از سایر سیستم‏ها و مکتب‏ها با صراحت گفته است: (وَ لا تَتَّبِعُوا السُّبُلَ فَتَفَرَّقَ بِکُمْ عَنْ سَبِيلِه – ۱۵۳/ انعام).

یعنی: هرگز از راه‌های مختلف که غیر از راه دین است پیروی نکنید؛ زیرا از راه مستقیم خدایی دور می‏شويد.

تذكّر:

کلمه “عوام” که در حدیث فوق آمده به معنی عموم مردم است. ^(۶)

علاوه بر احادیث فوق، هر انسان عاقلی می‌فهمد که مراجعه به خبره و کارشناس هر فن و رشته و تقلید از او، دستور عقل است. آن‌چنان که اگر انسان (حتی مراجع) مریض شوند، به طبیب حاذق مراجعه می‌کنند و در امر طبابت از او تقلید می‌کنند (و پزشک هر دارویی تجویز کرد، بدون چون‌وچرا به حرف کرده و مصرف می‌کنیم و دلیل نمی‌پرسیم) یا اگر انسان وسیله نقلیه‌اش خراب شود، به مکانیک و تعمیرکار حاذق رجوع کرده و در امر تعمیر از او تقلید می‌کند (و مکانیک هرچه دستور داد، بدون چون‌وچرا به حرف کرده و مصرف می‌کنیم و دلیل نمی‌پرسیم. مثلاً نمی‌پرسیم چرا فلان روغن را بریزیم، چرا فلان پیچ را بخریم و… چون در فن مکانیکی قبولش کردم، لذا اطاعتش می‌کنم و حتی هزینه‌اش را می‌دهم).

 

جواب تفصیلی:

برای اطلاع از اهمّیّت و چگونگی یادگیری احکام الهی با موضوع:

اهمّیّت فراگیری احکام اینجا را کلیک نمایید.

لزوم مراجعه به فقها  اینجا را کلیک نمایید.

علّت لزوم تقلید (چرا باید تقلید کنیم؟)  اینجا را کلیک نمایید.

 

 

منابع:

(۱) سوره شریفه نساء، آیه مبارکه ۵۹

(۲) اهل‌تسنن

(۳) بحارالانوار، ج ۳۳، ص ۱۳۴، ح ۴۲۰ إثبات الهداة بالنصوص و المعجزات، ج۲، ص ۲۳۵، الفصل الحادی و الستون – الغارات، ج۱، ص ۱۹۶، کتاب علی (علیه‌السلام) الی معاویة

(۴) وسائل‌الشیعه، ج ۲۷، ص ۱۴۰، ح ۳۳۴۲۴ – کافی، ج۹، ص ۶۹۳ – کمال‌الدین و تمام النعمة، ج۲، ص ۴۸۴، ح ۴۵، باب ذکر التوقیعات الواردة عن القائم (عج الله تعالی فرجه) – الإحتجاج علی أهل اللجاج، ج۲، ص ۴۷۰، احتجاج الحجة القائم المنتظر المهدی صاحب‌الزمان صلوات‌الله‌علیه و علی آبائه الطاهرین

(۵) وسائل‏الشیعه، ج ۲۷، ص ۱۳۱، ح ۲۰، باب ۱۰ – التفسیر المنسوب إلی الإمام الحسن العسکری علیه‌السلام، ص ۳۰۰ – تفسیر برهان، ج۱، ص ۲۵۷ – ترجمه و تحقیق مفردات الفاظ قرآن، ج۲، ص ۶۳

(۶) قاموس فیروزآبادی و نهج‌البلاغه، ص ۴۳۲