احکام تطهیر با ماشینهای لباسشویی
مطابق با فتوای حضرت آیت الله العظمی سیستانی (مدّ ظلّه العالی)
مسأله ۱):
عمده شرایط تطهیر با ماشینهای لباسشویی از قرار ذیل است:
۱) زوال عین نجاست:
آنکه بعد از آب‌کشیدن لباس یا شیء نجس، اجزاء کوچکِ عین نجاست در آن نباشد. ولی اگر بو یا رنگ یا مزه نجاست (اوصاف ثلاثه نجاست) در آن مانده باشد، اشکال ندارد. به‌عنوان‌مثال اگر لباسی را که متنجّس به خون است، آب بکشند و عین خون از لباس برطرف شود؛ ولی رنگ خون در آن بماند، لباس پاک می‌باشد، و چنانچه بتوانند رنگ را با مواد شوینده بر طرف کنند، این کار لازم نیست.
۲) عدم تغییر آب به اوصاف عین نجاست:
در شستنی که بعد از آن، شستنِ دیگری لازم نیست، باید آب، بو یا رنگ یا مزه نجاست نگیرد و در غیر آن شستن، تغییر بو یا رنگ یا مزه آب به‌وسیله نجاست ضرر ندارد؛ مثلاً اگر لباسی را با آب کُر یا قلیل بشویند و فرض شود دو دفعه شستن در آن لازم باشد (فتوا یا احتیاط واجب)، در دفعه اوّل هرچند آب با رنگ یا بو یا مزه نجاست تغییر نماید، چنانچه در دفعه دوم با آبی تطهیر کند که چنین تغییری نکند، پاک میشود.
۳) مضاف نشدن آب:
آنکه وقتی لباس یا شیء نجس یا متنجس را می‌‌شویند تا قبل از کامل‌شدن تطهیر، آب، مضاف نشود، در این مورد چند نکته ذکر میشود:
الف. به‌طورکلی آب مضاف هرچند به مقدار کر باشد، اگر ذرّه‌‌ای نجاست به آن برسد نجس میشود، بنابراین اگر آب مطلق داخل مخزن ماشین لباسشویی با افزودن پودر شوینده مضاف شود، پاک‌کننده نیست.
بنابراین، در ماشینهای لباسشویی که آب در مراحل اول شستشو به سبب افزودن مواد شوینده مضاف میشود، لازم است در مراحل بعد تطهیر با آب مطلق انجام شود همچنان که غالباً این کار انجام میگردد.
امّا اگر مقدار پودر شوینده کم باشد که آب، مضاف نشود اشکال ندارد، هرچند اندکی رنگ آن تغییر کرده باشد یا آب در هنگام تطهیر حاوی مقداری از کف ماده شوینده باشد.
همچنین اگر پودر شوینده در مرحله نخست هنوز داخل آب حلّ نشده باشد که آب را مضاف نماید و آب مطلق با رعایت سایر شروط تطهیر به لباسها برسد کافی است، هرچند بعد پودر مذکور داخل آب حلّ شده و موجب مضاف شدن آب گردد.
ب. آبی که مطلق بوده و معلوم نیست که با افزودن پودر شوینده به حدّ مضاف بودن رسیده یا نه مثل آب مطلق است و لباس یا شیء نجس یا متنجّس را پاک میکند.
ج. پارچه رنگی و مانند آن که به هنگام شستشو رنگ پس می‌دهد، اگر با آب لوله‌کشی (آب کر) تطهیر شود، درصورتی‌که آب کر، پیش از آنکه به سبب رنگ پارچه، مضاف شود به تمام آن برسد، آن پارچه پاک میشود.
واگر با آب قلیل شسته شود، چنانچه موقع فشاردادن و آب‌گیری، آب مضاف از آن بیرون نیاید پاک میشود.
د. گاز کُلری که به جهت ضدعفونی‌شدن به آب افزوده میشود و گاه رنگ آب را تغییر داده و سفیدرنگ میکند ولی هرگاه آن آب چند لحظه در ظرفی بماند صاف و بی‌رنگ میشود، موجب مضاف شدن آب نمیشود.
۴) مراعات تعداد دفعات شستشو:
الف. تطهیر با آب لوله‌کشی (آب کر):
اگر لباس یا شیء متنجّسی که ظرف نیست را یک‌مرتبه با آب لوله‌کشی (آب کُر) بشویند که آب به تمام جاهای نجس آن برسد، پاک میشود، مگر درصورتی‌که لباس (یا بدن) متنجّس به ادرار باشد، بنابر احتیاط واجب، باید با آب کُر دومرتبه شسته شود و این حکم اختصاص به لباس (و بدن) دارد و شامل فرش، موکت، پارچه‌ای که لباس نیست (مثل ملحفه، چادرشب، کهنه بچه) و مانند آن نمیشود.
و در تطهیر با آب کر رسیدن آب به تمام مواضع نجس لباس و مانند آن کافی است و احتیاج به جابه‌جایی و حرکت لباسها در آب یا فشار نیست.
ب. تطهیر با آب قلیل:
اگر لباس یا شیئی که ظرف نیست به غیر ادرار نجس شود (مثل خون، مدفوع و منی) چنانچه با برطرف‌کردن نجاست، یک‌مرتبه با آب قلیل بشویند پاک میگردد
و امّا اگر بخواهند لباس یا شیء غیر ظرف را که به ادرار نجس شده با آب قلیل آب بکشند، چنانچه یک‌مرتبه با آب قلیل بشویند، درصورتی‌که ادرار در آن شیء نمانده باشد، پاک میشود مگر در لباس (یا بدن) که باید دو بار شسته شود تا پاک گردد.
بنابراین، در تطهیر لباسها با ماشین لباسشویی، چه آب کر باشد و چه قلیل، یک‌بار شستشو کافی است مگر در لباس آلوده به ادرار که با آب قلیل بنابر فتوا و با آب کر بنابر احتیاط واجب دو بار شسته شود.
۵) فشاردادن و خارج‌کردن غساله:
الف. تطهیر با آب لوله‌کشی (آب کر):
در تطهیر با آب کر جداشدن غساله لازم نیست؛ لذا در لباس و فرش و سایر اشیایی که آب در آنها نفوذ میکند و با فشاردادن و مانند آن خارج میشود، چنانچه با آب کر تطهیر شود خارج‌کردن آب باقیمانده در آنها با فشاردادن و مانند آن لازم نیست.
بنابراین، اگر لباسها آلوده به غیر ادرار باشد و آب کری که مطلق است در ماشین لباسشویی (و لو لحظه‌ای) به تمام اجزاء آن لباسها برسد و سایر شرایط تطهیر رعایت گردد پاک میشوند، هرچند بعد، اتّصال آب کر قطع شده و ماشین با آب قلیل کار کند و غساله آن گرفته نشود.
ب. تطهیر با آب قلیل:
در این مورد چند نکته ذکر میشود:
در تطهیر با آب قلیل جداشدن غساله لازم است و این لزوم در مواردی که غساله آب قلیل بنابر فتوا نجس است، بنابر فتوا می‌باشد و در مواردی که غساله آب قلیل بنابر احتیاط نجس است، بنابر احتیاط واجب می‌باشد که توضیح آن در ذیل خواهد آمد. لذا در لباس و پارچه و سایر اشیایی که آب در آنها نفوذ میکند و با فشاردادن و مانند آن خارج میشود، چنانچه تطهیر در ماشین لباسشویی با آب قلیل انجام میشود، خارج‌کردن آب باقیمانده در این اشیاء (بنابر فتوا یا احتیاط) لازم است و انداختن سفره یا سایر اشیا پلاستیکی در ماشین لباسشویی که تطهیر آنها با آب کر انجام نمیشود بعد از آب‌کشی و فشار، غساله آب قلیل در آن باقی می‌ماند توصیه نمیشود.
آب قلیلی که هنگام شستن لباس یا شیء نجس یا بعد از آن، خودبه‌خود یا با فشاردادن و مانند آن، از آن شیء جدا میگردد، غساله نامیده میشود و نجس می‌باشد. البتّه درصورتی‌که قبل از ریختن آب، در شیء متنجّس عین نجاست وجود نداشته باشد، نجاست غساله بنابر احتیاط واجب است. و درهرصورت فرقی ندارد که آن شیء از اشیایی باشد که با یک‌بار شستن پاک میشود یا آن که برای پاک‌شدن باید بیش از یک‌بار شسته شود و در مواردی که نیاز به بیش از یک‌بار شستن است فرقی ندارد که غساله دفعه آخر شستن باشد یا قبل از آن.
عدم اعتبار ورود در تطهیر با آب:
مسأله ۲)
در تطهیر با آب کر ورود معتبر نیست، یعنی لازم نیست آب بر روی لباس یا شیء متنجّس ریخته شود، بلکه می‌توان آن را در آب فروبرد.
بنابراین، اگر لباس یا آن شیء از اشیایی باشد که با یک‌بار شستن پاک میشود، لباس یا شیء متنجّس، با فروبردن در آب کر پاک میشود و آب کر نیز چنانچه اوصاف نجاست را دارا نباشد پاک خواهد بود.
مسأله ۳)
در تطهیر با آب قلیل نیز ورود معتبر نیست، یعنی لازم نیست آب بر روی لباس یا شیء متنجّس ریخته شود، بلکه می‌توان آن را در آب فروبرد هرچند احتیاط مستحب است ورود رعایت شود؛ یعنی آب قلیل بر لباس یا شیء متنجّس ریخته شود نه آنکه لباس یا شیء متنجّس وارد آب قلیل گردد.
بنابراین، چنانچه لباس یا آن شیء از اشیایی باشد که با یک بار شستن پاک میشود، با فرو بردن در آب قلیل پاک میشود ولی آب قلیل (بنابر فتوا یا احتیاط واجب) نجس میگردد.
عدم اعتبار توالی دفعات شستشو:
مسأله ۴)
در مواردی که برای تطهیر، تعدّد در شستن لازم است، پی‌درپی بودن دفعات شستن لازم نیست؛ بنابراین لباسی که نیاز به دو بار شستن دارد، چنانچه در یک روز یک‌بار و در روز دیگربار دیگر شسته شود کافی است.
جواز تأخیر اخراج غساله:
مسأله ۵)
در مواردی که فشاردادن برای خارج نمودن غساله لازم است (مثل مورد تطهیر لباس متنجّس با آب قلیل)، لازم نیست که فشار فوراً و بدون فاصله بعد از شستن انجام شود؛ اما این کار به‌قدری تأخیر انداخته نشود که موجب خشک‌شدن مقدار قابل‌توجهی از آب غساله گردد. بنابراین تأخیر اخراج غساله در ماشینهای لباسشویی از زمان رسیدن آب به لباسها اشکال ندارد.
جریان قاعده تبعیت:
مسأله ۶)
اگر لباس و مانند اینها نجس شده باشد، چنانچه نجاستی باشد که به‌یک‌بار شستن نیاز دارد و آن را در ظرف پاک و مانند آن بگذارند و یک‌مرتبه آب‌روی آن بریزند و خالی کنند، (هرچند آبِ قلیل باشد) پاک میشود و ظرف آن هم به تبعیّت پاک میگردد و چند بار شستن لازم نیست.
امّا اگر در ظرفِ نجس بگذارند، با آب قلیل و بنابر احتیاط واجب با آب کر باید سه مرتبه این کار را انجام دهند و آب به قسمت‌های متنجّس ظرف برسد، در این صورت ظرف هم پاک میشود.
مسأله ۷)
اگر لباس و مانند آن را با آب قلیل آب بکشند و به‌اندازه معمول فشار دهند تا آبی که با آن شسته شده جدا شود، آبی که پس از پاک‌شدن آن شیء در آن می‌ماند، به‌قاعده تبعیت پاک است.
مسأله ۸)
در تطهیر لباس با ماشینهای لباسشویی، چنانچه لباسها مطابق با دستور شرعی شسته شده باشد، بعد از پاک‌شدن لباسها، محفظه ثابت یا گردان ماشین و قسمت داخلی درب ماشین و مانند آن هم (که عرفاً وسیله شستشو به‌حساب می‌آیند و معمولاً موقع شستن، با لباس نجس و یا آب‌هایی که در شستشو استعمال میشود در ارتباط است) با تبعیّت پاک میشوند و نیاز به آب‌کشیدن یا رسیدن آب پاک به آنها ندارند و اینکه فرد می‌داند آب نجس قبلاً به آنجا رسیده مضرّ نیست.
همچنین اگر قبل از شروع تطهیر شرعی لباسها با آب مطلق در ماشین لباسشویی، به جهت نظافتِ لباسها، مواد شوینده ریخته میشود که آب را مضاف کند و داخل ماشین لباسشویی به سبب استفاده از پودر مذکور و لباس‌های متنجّس نجس میشود، لکن پس از تطهیر لباسها با آب مطلق در مراحل بعد، قاعده تبعیّت در مورد ماشین لباسشویی جاری میشود که توضیح آن گذشت و نجاست سابق مضرّ نیست.
امّا اگر محفظه ماشین لباسشویی قبل از قراردادن لباس‌های متنجّس در آن برای تطهیر، از سابق نجس باشد، قاعده تبعیت در مورد آن جاری نمیشود، و تطهیر محفظه نیاز به رسیدن آب به قسمت‌های متنجّس دارد.
عدم صدق آنیه (ظرف) بر محفظه ماشین لباسشویی:
مسأله ۹)
داخل ظروفی را که در عرف عرب‌زبانان به آنها (إناء و آنیه) اطلاق میشود، چنانچه به‌مثل خون یا ادرار یا مدفوع یا منی نجس شود، با آب قلیل و همچنین بنابر احتیاط واجب با آب کر، باید سه مرتبه شست. ولی محفظه ثابت و محفظه گردان در ماشینهای لباسشویی از مصادیق إناء و آنیه نیست و حکم ظرف را ندارد.
حکم اتّصال آب داخل مخزن ماشین به آب کر و قطع اتّصال آن:
مسأله ۱۰)
اگر ماشین لباسشویی در ابتدا متّصل به آب لوله‌کشی شهر (آب کر) باشد، و آب کر در حال اتّصال به آب لوله‌کشی شهر به تمام اجزاء لباس‌های متنجّس (هرچند به طور غیر هم‌زمان و به سبب گردش مخزن دوّار) برسد و سایر شرایط تطهیر (مثل زوال عین نجاست) هم رعایت گردد کافی است، و در این صورت قطع بعدی اتّصال آب از کر یا پایین‌تر بودن سطح آب از لباسها مضرّ نیست.
و امّا اگر فرض شود آب درون مخزن جمع شده و اتّصال آب داخل مخزن به آب لوله‌کشی شهر قطع شود، سپس محفظه دوّار شروع به گردش نماید:
الف. اگر سطح آب قلیل برابر با لباس‌های متنجّس یا بالاتر باشد به‌گونه‌ای که تمام آنها هم‌زمان داخل آب باشند و سایر شرایط تطهیر (مثل زوال عین نجاست) هم رعایت شود کافی در تطهیر است.
ب. اگر سطح آب پایین‌تر از لباسها است، چنانچه لباس متنجّس در قسمت پایین بوده و ابتدا آب کر به آن رسیده، سپس اتّصال قطع شود و سایر شرایط تطهیر هم رعایت شود کافی است.
ج. اگر لباس متنجّس در قسمت بالا بوده و آب کر به آن نرسیده، چنانچه با گردش محفظه دوّار آب پاک قلیل به آن برسد و سایر شرایط تطهیر هم رعایت گردد، باز هم کافی است.
د. اگر لباس‌های متنجّس در هر دو قسمت، بالای سطح آب و زیرسطح آن باشد، آب پاک در حال اتّصال به آب کر به لباس‌های زیرسطح آب‌رسیده و با وجود سایر شرایط تطهیر پاک میشوند و آب مخزن نیز به سبب اتّصال به لوله‌کشی شهر در صورت عدم تغییر به اوصاف نجاست نجس نمیشود، سپس اتّصال آب به کر قطع شده و با حرکت مخزن دوّار لباس‌های متنجّس رویین هم وارد آب قلیل پاک شده و با وجود سایر شرایط تطهیر پاک میشوند.
شایان‌ذکر است با لحاظ اینکه در ماشینهای لباسشویی تعداد دفعات شستشو و آب‌کشی و اتّصال به آب لوله‌کشی شهری (آب کر) متعدّد است، لذا چنانچه در مراحل اولیه بعض شرایط تطهیر محقّق نشود، در ماشینهای لباسشویی با فرض مذکور، در مراحل بعد مکلّف می‌تواند یقین یا اطمینان به تحقّق شرایط شستشو پیدا کند، بنابراین وسواسی و دقت‌های عقلی نابجا و بی‌مورد و احتمالات ضعیفه در بقاء نجاست لباسها صحیح نیست.
مسأله ۱۱)
در مبحث تطهیر با ماشینهای لباسشویی، وظیفه مجتهد بیان حکم شرعی و تبیین شبهات حکمیّه است، و امّا تشخیص موضوعات محضه مرتبط با آن، با مكلّف است، و از شؤون افتاء محسوب نمی شود. (۱)
منبع:
(۱) استفتاء خصوصی کتبی از معظم‌له / استفتاء شفاهی (حضوری و تلفنی) با نجف اشرف / توضیح‌المسائل جامع تک جلدی، فصل مطهرات و فصل آب‌ها / منهاج الصالحین، ج۱، کتاب المطهرات / العروة الوثقی، ج۱، کتاب المطهرات
