وقت نماز ظهر و عصر ـ معنای زوال شرعی ـ راه‌های تشخیص وقت زوال و وقت ظهر
پرسش:
با سلام در مورد وقت نمازجمعه این‌چنین آمده است شایان‌ذکر است؛ وقت نمازجمعه، وقت زوال آفتاب یعنی ظهر است و وقتش اول عرفی زوال است
۱ـ آیا وقت نماز ظهر هم همین موقع است؟
۲ـ آیا اول عرفی زوال چند ثانیه یا چند دقیقه قبل زوال را هم شامل می‌شود؟
۳ـ اینکه گفته می‌شود اقامه نماز در اول وقت مستحب است تقریباً تا چند دقیقه بعد اذان رسانه‌ها می‌شود؟
نام مرجع تقلید:
آیت‌الله‌العظمی سیستانی (حفظه‌الله تعالی)
پاسخ:
با عرض سلام و ادب؛
وقت نماز ظهر و عصر از زوال و ظهر شرعی آغاز می‌شود. زوال یا ظهر شرعی عبارت از گذشتن نصف فاصله زمانی بین طلوع آفتاب تا غروب آفتاب است.
مثلاً اگر طلوع آفتاب در شهری ساعت (۶) بامداد و غروب آفتاب، ساعت (۲۰) باشد، در این صورت، فاصله زمانی بین طلوع آفتاب تا غروب آفتاب (۱۴) ساعت می‌باشد که نصف آن (۷) ساعت است؛ بنابراین پس از گذشت هفت ساعت از طلوع آفتاب، ظهر شرعی است که ساعت سیزده (یک بعدازظهر) می‌شود. (۱)
شایان‌ذکر است؛ تعیین ظهر شرعی با استفاده از شاخص نیز امکان‌پذیر است؛ بنابراین، اگر چوب یا چیزی مانند آن را که شاخص می‌نامند، راست در زمین هموار فروببرند، صبح که خورشید بیرون می‌آید سایه آن به‌طرف مغرب می‌افتد و هر چه آفتاب بالا می‌آید، این سایه کم می‌شود و در شهرهای ایران و بسیاری از کشورها در اوّل ظهر شرعی به کمترین اندازه خود می‌رسد و ظهر که گذشت، سایه آن به‌طرف مشرق بر می‌گردد و هرچه خورشید رو به مغرب می‌رود، سایه بلندتر می‌شود.
بنابراین زمانی که سایه به کمترین اندازه خود می‌رسد و سپس، دومرتبه رو به زیادشدن می‌گذارد، معلوم می‌شود زمانِ ظهر شرعی فرارسیده است؛ ولی در بعضی شهرها که گاهی موقعِ ظهر، سایه شاخص به‌کلی از بین می‌رود و بعد از آن، سایه دوباره پیدا می‌شود، در این وقت است که معلوم می‌شود ظهر شرعی فرارسیده است. (۲)
