حکم شرعی مضمضه و استفاده از نخ و خمیر دندان طعم دار در حال روزه ” به مناسبت هفته ی بهداشت دهان و دندان “

پرسش:

آیا برای بهداشت دهان و دندان، می‌توان در حال روزه، مضمضه نمود یا مسواک با خمیردندان یا نخ دندان نعنایی استفاده نمود؟

پاسخ:

الف) مضمضه:

معروف مراجع معظم تقلید:

مضمضه‌ی زیاد برای روزه‏ دار مکروه است و اگر بعد از مضمضه بخواهد آب دهان را فروببرد، باید آبی که از بیرون دهان در هنگام مضمضه، وارد دهان شده ــ و آن قدر کم نیست که در آب دهان از بین رفته (مستهلک) حساب شود ــ را بیرون بریزد و بهتر آن است که سه مرتبه آب دهان را بیرون بریزد، هرچند با یک‌بار هم آن آب، از دهان خارج شده باشد.

مقام معظم رهبری حضرت آیت‌الله‌العظمی خامنه‌ای (حفظه‌الله تعالی):

فی‌نفسه اشکال ندارد؛ اگر روزه‌دار می‌داند بر اثر مضمضه، آب بی‌اختیار یا از روی فراموشی فرومی‌رود، نباید مضمضه کند؛ اگر روزه‌دار هنگام وضو (که مستحب است قدری آب در دهان بگرداند و مضمضه کند) با اطمینان به فرونرفتن آب، مضمضه کند و آب بی‌اختیار فرو رود، درصورتی‌که این کار برای وضوی نماز واجب باشد، روزه‌اش صحیح است؛ ولی اگر برای وضوی غیر نماز واجب و یا برای غیر وضو، مانند خنک‌شدن و امثال آن انجام دهد و آب بی‌اختیار فرو رود، بنا بر احتیاط باید قضای آن روز را بگیرد.

شایان‌ذکر است اگر روزه‌دار بداند غذایی که لای دندان مانده در روز فرومی‌رود، چنانچه آن را بیرون نیاورد (به هر وسیله‌ای، خلال، نخ دندان، مسواک و…) و چیزی از آن فرورود روزه‌اش باطل می‌شود. بلکه اگر فرو هم نرود، بنا بر احتیاط واجب باید قضای آن روز را بگیرد.

آیت‌الله‌العظمی سیستانی (حفظه‌الله تعالی):

اگر انسان بداند به جهت مضمضه، بی‌اختیار یا از روی فراموشی آب وارد گلویش می‏شود، نباید مضمضه کند و اگر در این صورت، در روزۀ ماه مبارک رمضان مضمضه کرد، ولی اتّفاقاً آب فرو نرفت، صحیح بودن روزه‌اش محلّ اشکال است و بنا بر احتیاط واجب روزه‌ی آن روز را تمام کند و بعداً قضای آن را به‌جا آورد؛ بلکه اگر فرد روزه‌دار نداند به جهت مضمضه بی‌اختیار آب فرومی‌رود، چنانچه باتوجه‌به اینکه روزه است برای «رفع عطش و تشنگی» مضمضه کند و بی‌اختیار آب فرو رود روزه‌اش باطل می‌شود و قضای آن واجب است و اگر فراموش کند که روزه است و آب را فرو دهد، یا به جهتی غیر از عطش و تشنگی مثل مواردی که مضمضه در آن مستحب است؛ مانند وضو، مضمضه کند و بی‌‌اختیار فرو رود، قضا ندارد. همچنین، اگر روزه‌دار غیر آب، چیز دیگری را در دهان ببرد و بی‌اختیار فرو رود، یا آب داخل بینی کند و بی‌‌اختیار فرو رود، قضا بر او واجب نیست.

آیت‌الله‌العظمی مکارم شیرازی (حفظه‌الله تعالی):

شست‌وشوی دهان با آب یا دارو:

۱) اگر آن را بیرون بریزد، روزه صحیح است.

۲) اگر از اول بداند بی‌اختیار فرو می‌رود و چنین شود، روزه باطل است و کفاره نیز دارد.

۳) اگر برای وضو آب در دهان کند و بی‌اختیار فرو رود، روزه‌اش صحیح است؛ ولی اگر برای خنک‌شدن یا بدون هدف باشد، روزه باطل است.

۴) اگر فراموش کند روزه است و آب را فرو برد، روزه‌اش باطل نيست.

ب) مسواک و نخ دندان طعم‌دار:

۱) کسی که می‌خواهد روزه بگیرد، لازم نیست پیش از اذان دندان‌هایش را خِلال کند یا مسواک بزند؛ ولی اگر بداند غذایی که بین دندان‌ها مانده، در روز فرو می‌رود، باید خِلال کند یا مسواک بزند.

۲) اگر آب کمی از دهان بیرون آورد و دوباره به دهان برده و آن را فرو برد، روزه‌اش باطل می‌شود؛ مگر آنکه آن مقدار آب آن‌قدر اندک باشد که در آب دهان از بین رفته (مستهلک) حساب شود و در این حکم، فرقی بین اقسام روزه نیست.

۳) اگر چوب یا مسواک دارای رطوبتی باشد که در آب دهان مستهلک محسوب نمی‌شود، فرد روزه‌دار باید حکمی را که در بالا بیان شد رعایت نماید.

۴) طعم مسواک، خنکی دهان و آغشته کردن مسواک به آب اگر چیزی وارد حلق نشود روزه را باطل نمی‌کند.

منابع:

استفتاء از مقام معظم رهبری، به ترتیب سؤالات شماره: ۱۲۰۲۷۴۹ و ۱۲۲۷۹۲۰ و ۱۴۵۳۸۴۵ و ۵۵۵۳۱۸ و ۴۵۲۴۴۲ و ۱۵۴۷۰۶ / توضیح‌المسائل جامع / توضیح‌المسائل جامع، ج۲، ص۵۱، م ۵۱ و ۵۴ / همان، ص۵۳ و ۵۴، م ۶۶ و ۶۷ / همان، ص۷۹، م ۱۶۰، مورد ۹ / سایت رسمی آیت‌الله مکارم شیرازی، بخش استفتائات / استفتاء خصوصی از سایت رسمی آیت‌الله‌العظمی مکارم شیرازی