تعریف و حکم توریه ـ مطلبی در مورد توریه
پرسش:
حکم و تعریف توریه چیست؟
نام مرجع تقلید:
مقام معظم رهبری حضرت آیت‌الله‌العظمی خامنه‌ای (حفظه‌الله تعالی)
پاسخ:
با عرض سلام و ادب؛
معنای صدق، مطابقت خبر با واقع، و کذب، عدم مطابقت خبر با واقع است. مقصود از مطابقت و عدم مطابقتِ خبر با واقع این است که اگر مراد متکلم از این کلام، با واقع مطابق بود، خبر صدق است و اگر مراد متکلم از این خبر، مطابق با واقع نبود، خبر کذب است. نه اینکه تنها ظاهر کلام – بدون توجه به مراد متکلم – اگر مطابق با واقع باشد، صدق، وگرنه کذب است.
توضیح: گاهی متکلّم مطلبی را می‌گوید که آنچه از ظاهر کلام او فهمیده می‌شود، غیر از مراد اوست. اگر آن مراد، مطابق با واقع بود، این کلام صدق است؛ هرچند ظاهر کلام، مخالف با واقع باشد؛ مثل توریه.
در توریه مراد متکلّم مطابق با واقع است. امّا ظاهر کلام او مطابق با واقع نیست؛ لذا چون مراد، مطابق با واقع است، کلام صدق می‌شود. اما اگر مراد، مخالف با واقع بود، کلام کذب می‌شود.
مثلاً کسی می‌پرسد: “آقا منزل‌اند؟” و شخص پشت در به نقطۀ خالی اشاره می‌کند و می‌گوید: “آقا اینجا نیست.” مراد او این است که آقا در این نقطۀ خالی نیست. امّا آنچه مخاطب می‌فهمد، این است که آقا در خانه نیست؛ این خلاف واقع و توریه است. یا کسی از شما چیزی می‌خواهد و شما می‌گویید: «چیزی در دستم نیست». مراد شما این است که در این دستی که ملاحظه می‌کنید، چیزی نیست، امّا مخاطب چنین می‌فهمد که منظور شما این است که اصلاً پولی ندارید. پس اگر مراد گوینده مطابق با واقع بود، کلام صدق می‌شود؛ هرچند ظهور کلام مخالف با واقع باشد.
شایان‌ذکر است؛ در جواز توریه فرقی نیست بین آن لفظی که به‌تنهایی قابل استعمال در مراد متکلم است، مثل همین مثال‌هایی که بیان شد و آن لفظی که به‌تنهایی قابل این نیست که در معنای مراد به کار برود. مثل اینکه بگویید: “الاغی را دیدم”؛ الاغ قابل این نیست که در معنای کندذهن به کار برود، مگر با قرینه. ولی بااین‌وجود توریه جایز است. (۱)
