معنای فقیر ـ حکم شرعی دادن وجوهات و کفارات و… به مقترض یا ورشکسته
پرسش:
سلام‌علیکم
شخصی که شاغل است و میتواند نفقات واجبه و حتی توسعه‌ای خانواده‌اش را بدهد، ولی از سابق مقروض است؛ مثلاً ورشکسته است یا دیه بدهکار است یا … و پول این قرض‌ها را ندارد (یا دستگردان خمس یا وام‌گرفته یا مال‌الاجاره‌هایی بابت مسکن اش مانده است) آیا فقیر محسوب میشود و میتوان از وجوهات شرعیهای که فقر در آن معتبر است مثل سهم سادات، رد مظالم، کفارات و… به وی داد؟
نام مرجع تقلید:
آیت‌الله‌العظمی سیستانی (حفظه‌الله تعالی)
پاسخ:
با عرض سلام و ادب؛
فردی که وضع درآمدش خوب است و نفقات سال خود و خانواده‌اش را بالفعل یا بالقوّه دارا است و در این زمینه دچار کمبود و کاستی نیست، چنانچه از زمان قبل مقروض و مدیون باشد فقیر محسوب نمیشود و نمیتوان از وجوهات شرعیه ای که در آن فقر معتبر است چیزی به وی پرداخت شود.
بنابراین، فرد به‌مجرد عاجز بودن از پرداخت بدهی اش فقیر محسوب نمی‌گردد و صِرْف ناتوانی از پرداخت دینی که سررسید آن فرارسیده در صدق عنوان فقیر شرعی بر وی کافی نیست حتّی در فرضی که به جهت فشار طلبكار يا به جهت ديگر پرداخت‌نکردن بدهی مذکور و تأخیر در ادای آن، برای انسان حَرَجی بوده يا با هتك حيثيّت و آبروی وی همراه باشد و در این فرض نیز نمی توان از وجوهات شرعیه ای که در آن فقر معتبر است چیزی به وی پرداخت نمود. (۱)
شایان‌ذکر است؛ فردی که وضع درآمدش مناسب نیست و نفقات سال خود و خانواده‌اش را بالفعل یا بالقوّه ندارد و علاوه‌برآن بدهی و قرض هم دارد و در این زمینه دچار کمبود و کاستی است، فقیر محسوب میشود لکن تنها میتوان به‌اندازه کسری مخارج سالِ مربوط به نفقات وی و کسانی که واجب‌النفقه او محسوب می‌شوند مثل خانواده‌اش بدون لحاظ بدهی و قرضش، از وجوهات شرعیهای که در آن فقر معتبر است با رعایت شرایط استحقاق آن به وی پرداخت نمود هرچند وی میتواند مبلغی را که به‌اندازه کسری مخارج سال مربوط به نفقات خود و خانواده‌اش بدون لحاظ دینش دریافت کرده است، برای ادای بدهی و قرضش مصرف نماید سپس چنانچه باز هم برای تأمین مخارج و نفقات سال خود و خانواده‌اش محتاج باشد میتوان تنها به‌اندازه کسری مخارج سالش بدون لحاظ بدهی و قرضش از وجوهات شرعیهای که در آن فقر معتبر است با دارابودن سایر شرایط آن به وی پرداخت نمود. (۲)
برای توضیحات بیشتر و احکام تفصیلی “تعریف فقیر و احکام مربوط به آن” اینجا را کلیک نمایید.
