احکام مربوط به اوراق بهادار

پرسش:

با سلام و احترام

اخیراً برخی بانک‌ها اقدام به ثبت شرکت‌هایی تحت عنوان “صندوق سرمایه‌گذاری” در بورس کرده‌اند که طریقه عملکرد آن‌ها به این صورت است:

به‌عنوان‌مثال یک برگ سهام به مبلغ ۱۰۰۰۰۰ تومان به مشتری فروخته می‌شود. آن شرکت مبالغ جمع‌آوری‌شده از این طریق را به روش‌های مختلف (از جمله خرید اوراق سپرده سرمایه‌گذاری بانک‌ها، سرمایه‌گذاری در صنایع و …) سرمایه‌گذاری کرده و در انتهای ماه اعلام می‌کند که ارزش سهام مذکور افزایش پیدا کرده و مثلاً به ۱۰۷۰۰ رسیده است. آن شرکت مبلغ ارزش‌افزوده (۱۷۰۰ تومان) را به‌حساب مشتری واریز کرده و دوباره ارزش سهام به ۱۰۰۰۰۰ تومان تنزل پیدا می‌کند. لطفاً بفرمایید:

۱ـ آیا دریافت سود به این روش جایز و سود دریافتی حلال است؟

۲ـ اگر اشکالی در میان است، حکم سودهای دریافت شده چیست؟

۳ـ در صورت وجود مشکل آیا راه حلی برای جواز دریافت این‌گونه سود وجود دارد؟

نام مرجع تقلید:

مقام معظم رهبری حضرت آیت‌الله‌العظمی خامنه‌ای (حفظه‌الله تعالی)

پاسخ:

با عرض سلام و ادب؛

یک نوع از اوراق سهام که منتشر می‌شود بدین‌گونه است که  شرکت سهامی انتشاردهنده اوراق سهام، دارایی‌های خود  اعم از زمین، ساختمان، ابزارآلات و مانند آن را كه در بیرون موجود است به طور مشاع سهم‌بندی می‌کند و هر سهم را به مبلغ معینی به متقاضیان اوراق سهام می‌فروشد و نوع دیگری از اوراق سهام که منتشر می‌شود بدین‌گونه است که شرکت سهامی انتشاردهنده اوراق سهام، با انتشار این اوراق به مقدار مشخص، قصد دارد تا سرمایه لازم جهت انجام فعالیت‌های اقتصادی خویش را تأمین نماید و قرار است در آینده با این سرمایه جمع‌آوری‌شده دارایی‌های موردنیاز خود را تهیه نماید و دراین‌رابطه ممکن است اوراق سهام جهت تأمین سرمایه اولیه شرکت در آغاز تأسیس آن منتشر گردد یا در اثنای فعالیت شرکت به‌منظور سرمایه‌گذاری مجدد و توسعه فعالیت‌های اقتصادی شرکت صورت پذیرد، حکم شرعی خریدوفروش این دو نوع از اوراق و سودی که به دارندگان آن پرداخت می‌شود، از قرار ذیل است:

در نوع اول اوراق سهام که دارایی‌های شرکت سهامی در بیرون موجود است، درصورتی‌که كه فروش دارایی‌های پروژه یا قسمتی از آن برای مدّت زمانی معیّن نباشد و خریداران سهام، در عین دارایی‌های موجود در خارج به طور مشاع با هم شریك شوند و به شرکت سهامی وکالت دهند تا طبق عقد مشارکت با سهم‌الشرکه افراد، فعالیت اقتصادی انجام دهد و در سود و زیان آن نیز به‌حسب سهم شریك باشند به‌گونه‌ای که تعداد سهام هر فرد، نشان‌دهنده میزان مالکیت هر فرد در دارایی‌های شرکت محسوب شود، خریدوفروش سهام مذکور اشکال ندارد و دریافت سود هم پس از حصول آن مانعی ندارد و اما قبل از حصول سود، اگر به شكل علی‌الحساب باشد و از وجهی داده شود که تصرّف در آن منع شرعی و قانونی نداشته باشد، اشکال ندارد.

و در نوع دوم اوراق سهام که شرکت سهامی قصد دارد تا سرمایه لازم جهت انجام یا توسعه فعالیت‌های اقتصادی خویش را در آغاز یا در اثنای فعالیت، تأمین نماید و در آینده دارایی‌های موردنیاز خود را فراهم سازد، نحوه انتشار آن به گونه‌های مختلف امکان‌پذیر است كه توضیح آن مشابه آن چیزی است در مورد اوراق مشارکت بیان شده است

شایان‌ذکر است خرید سهام مربوط به فعالیت‌های نامشروع مثل فعالیت‌های ربوی، تولید خمر و مسكرات، ساخت وسائل قمار و مانند آن جایز نیست. (۱)

برای اطلاع از احکام تفصیلی مربوط به “اوراق بهادار” اینجا را کلیک نمایید.

برای اطلاع از احکام تفصیلی مربوط به “اوراق مشارکت” اینجا را کلیک نمایید.

منابع:

(۱) استفتاء مکتوب از مراجع معظم تقلید ـ احکام بانک‌ها و مؤسسات مالی اعتباری و صندوق‌های قرض‌الحسنه، ص۴۱ و ۴۲