احكام شرط بندی و قمار (مطابق با فتوای آیت الله سیستانی) [قمار]

“احكام شرط بندی و قمار”

مطابق با فتوای حضرت آیت الله العظمی سیستانی (حفظه الله تعالی)

مسأله ۱:

شرط بندی بین دو یا چند طرف در مسابقات و بازی ها و مواردی که در آن برد و باخت و رقابت مطرح است حرام می باشد.

مسأله ۲:

مراد از شرط بندی، این است که قرار بگذارند برنده از بازنده چیزی بگیرد، چه پول باشد چه شیء دیگری که دارای ارزش مالی است یا آنکه بازنده عملی كه ارزش مالی دارد را مجّانی برای برنده انجام دهد.

مسأله ۳:

اگر دو نفر در مسابقه ورزشی یا بازی های خانگی دیگر مثل منچ و روپولی شرط کنند که بازنده مبلغی را به برنده بدهد، یا آنکه در کنسول های بازی مثل پلی استیشن (PlayStation) یا کامپیوتر و مانند اینها شرط کنند هر کدام بازی را باخت، مبلغی را به برنده بدهد یا آنکه كلّ مخارج بازی یا بیشتر از سهم خویش را حساب کند، حكم قمار را داشته و جایز نیست.

مسأله ۴:

اگر در مسابقات ورزشی مثل فوتبال، والیبال یا بازی های خانگی و مانند آن، هر کدام مبلغی بگذارند تا فرد یا تیم برنده با آن پول برای خودشان، نوشابه، ساندویچ یا شیرینی و … تهیه کنند یا با پول جمع شده کاپ، جایزه و مانند آن تهیه شود و به فرد یا تیم برنده داده شود، حكم قمار را داشته و جایز نیست.

مسأله ۵:

در حرمت شرط بندی فرقی بین افراد نیست. بنابراین شرط بندی بین زن و شوهر، پدر و فرزند، برادر و خواهر و… هم جایز نیست.

مسأله ۶:

در حرمت شرط‌بندی بین انواع مختلف مسابقات‌ فرقی ‌نیست ‌و شامل ‌مسابقات:‌ شنا، فوتبال، والیبال، بسكتبال، تنیس، پینگ پونگ، كُشتی، دو، پرش، قایقرانی، كوهنوردی و وزنه برداری و دوچرخه سواری و … می‌شود و تنها دو مسابقه به نام «سَبْق» و «رِمایه» استثناء می‌شود كه شرط بندی در این دو مسابقه با رعایت شرایط و احكام شرعی ویژه آن دو جایز است و پول یا چیزی كه بر آن شرط بسته شده حلال است.

 

احكام سَبْق و رِمایه

مسأله ۱:

سَبْق، مسابقه اسب دوانی یا شتر سواری و مانند آن است و رِمایه، مسابقه تیراندازی است كه شرط بندی دو طرفه در آن با رعایت احكام ویژه ای جایز است.

فایده سبق و رمایه، آمادگی برای جنگ و كسب مهارت برای تیراندازی در میدان جنگ و دفاع از جان و دین و مال و عِرْض و آبروی مسلمانان است.

مسأله ۲:

مسابقه سبق یا رمایه، در صورتی که با شرط بندی همراه باشد همانند سایر عقود نیاز به ایجاب و قبول دارد و لازم نیست این ایجاب و قبول با گفتار باشد بلكه انجام عملی كه این معنا را برساند كافی است.

مسأله ۳:

مسابقه‌ رمایهُ شامل تیر اندازی با انواع مختلف اسلحه و ادوات جنگی متداول در جنگ، پرتاب نیزه و سر نیزه، شمشیر بازی می شود و سبق نیز شامل مسابقه با اسب، شتر و حیوانات مشابه آن، انواع مختلف ماشین هایی كه در جنگ كاربرد دارد، هواپیماهای جنگی، تانك ها و مانند اینها می شود.

مسأله ۴:

در مسابقه سبق یا رمایه باید جهاتی كه ندانستن آن موجب ابهام و زمینه ساز بروز نزاع و اختلاف می شود معیّن گردد. بنابراین در سبق باید مسافت مسابقه (ابتدا و خط پایان آن) و نوع وسیله یا حیوان و عوضی كه برای مسابقه قرار داده می شود معیّن گردد و در تیر‌اندازی هم باید مقدار مسافت، هدف، تعداد پرتاب تیر، تعداد اصابت تیر به هدف، كیفیت اصابت آن به هدف، عوضی كه برای مسابقه قرار داده می شود مشخّص گردد.

مسأله ۵:

جایز است عوضی كه در مسابقه معیّن می شود عین باشد یا دین در ذمّه باشد، همچنان كه جایز است این عوض را یكی از دو طرف مسابقه یعنی فردی كه باخته به فرد برنده بدهد یا شخص دیگری عوض را به فرد برنده بدهد.

مسأله ۶:

در مسابقه سبق یا رمایه، كسانی كه خود، اسب سوارند یا تیراندازی می‌كنند و مشغول مسابقه می باشند می‌توانند برای شناخت سواركار یا تیرانداز ماهرتر شرط‌بندی كنند و از پول مسابقه استفاده نمایند امّا آنان ‌كه مشغول تماشای این دو مسابقه می باشند، نمی توانند با هم شرط‌بندی نمایند‌. بنابراین چنانچه تماشاچیان با یکدیگر در پیش بینی نتیجه مسابقه شرط‌‌بندی نمایند‌ تا فردی که نتیجه مسابقه را اشتباه پیش بینی‌كرده به فردی كه نتیجه مسابقه را درست پیش بینی كرده جایزه بدهد، در این صورت، مرتکب عمل حرام شده اند.

 

استفتائات شرط بندی و قمار

پرسش: كانون فرهنگی می‌خواهد در مسابقات ورزشی به تیم‌های برنده جایزه بدهد. اگر از تك‌تك افراد تیم‌ها مبلغی را برای تهیه جایزه بگیرد و با آن مبلغ برای تیم برنده جایزه‌ای تهیه نماید آیا اشكال دارد؟ اگر كانون مبلغ مذكور را به عنوان خرید وسایل ورزشی و سایر احتیاجات كانون بگیرد و از بودجه دیگری جایزه را تهیه نماید حكم چیست؟

پاسخ: اگر فرد مبلغی را كه به كانون می دهد در مقابلِ جایزه احتمالی باشد (كه ممكن است آن را با برنده شدن بدست آورد)، این كار جایز نیست. امّا اگر مبلغ را مجّانی‌ به کانون بدهد یا در ازای امكانات ارائه شده بدهد اشكال ندارد و در حكم مذكور فرق ندارد كه كانون جایزه را از چه مالی تهیه نماید.

 

پرسش: اگر مؤسّسه فرهنگی از شركت كنندگان در مسابقه پول می‌گیرد تا با پول‌های جمع آوری شده به وكالت از طرف آنان جایزه تهیه كند و به افراد برنده بدهد چه حكمی دارد؟

پاسخ: اگر بر‌‌گشت این كار به شرط بندی بین شركت كنندگان در مسابقه باشد به اینكه مؤسّسه مذكور از طرف آنان وكیل باشد تا با پول جمع آوری شده جایزه تهیه كند و به اعضای برنده از طرف صاحبان پول جایزه بدهد، مشروعیّت ندارد.

 

پرسش: در بعضی مسابقات‌ تماشاگران‌ بر روی برد و باخت بازیكنان شرط‌بندی می‌كنند، این عمل چه حكمی دارد؟

پاسخ: جایز نیست.

 

پرسش: اگر در مسابقات فوتبال به این صورت عمل شود كه هر فرد قبل از بازی روی برگه‌هایی، نتیجه بازی را پیش‌بینی ‌كند و آن برگه را با مبلغی پول به مركز ورزشی تحویل ‌دهد و در پایان ‌بازی هر كس درست پیش‌بینی كرده بود جایزه بگیرد، حكم آن را بیان فرمایید؟

پاسخ: این كار، حكم قمار را دارد و جایز نیست و گرفتن آن مال، حرام است.

 

پرسش: بازی تفریحی «جناغ بندی» که در آن دو طرف استخوانِ جناغِ مرغ را که شبیه (Y) است می شکنند و بعد از آن باید حواسشان باشد که از دست طرف مقابل چیزی نگیرند مگر آنکه بگوید: «یادم هست» و اگر یکی از دو طرف حواسش پرت شده و چیزی بگیرد، طرف مقابل می گوید: «مرا یاد، تو را فراموش» و بازی را می برد، در این صورت:

الف.اگر شرط بندی کنند و قرار بگذارند هر کس باخت، باید لزوماً (حتماً) چیزی مثل کیک یا بستنی به فرد برنده بدهد چه حکمی دارد؟

ب. اگر این قرار، دوستانه باشد و الزام و التزامی در بین نباشد، حکمش چیست؟

پاسخ: الف: در این صورت، جایز نیست.

ب: اگر عنوان «قراردادِ عوض در مقابل باختن و بردن» حساب شود جایز نیست هر چند دوستانه باشد، البتّه در صورتی که بعد از تمام شدن بازی فرد بازنده دوستانه چیزی به طرف مقابل بدهد اشکالی ندارد.

 

پرسش: در مسابقات ورزشی مثل فوتبال و مانند آن، اگر افراد دو تیم هر کدام مبلغ معیّنی بدهند تا هر گروه که برنده شد با آن پول، میوه یا شیرینی و امثال آن بخرند و بخورند، آیا این بازی، شرط بندی دو طرفه محسوب شده و حکم قمار را دارد یا نه؟ اگر بازی دو نفره باشد مانند پینگ پنگ و با هم شرط کرده باشند که هرکس بازنده شد، فلان مبلغ به دیگری بدهد، چه حکمی دارد؟

پاسخ: هر دو مورد قمار محسوب شده و جایز نیست؛ مگر اینکه التزام و إلزامی در بین نباشد و قرارداد عوض در مقابل برد و باخت، صادق نباشد.

 

پرسش: اگر شرط بندی بین طرفین را در مسابقات تبدیل به نذر كنند و صیغه نذر بخوانند، آیا حرمتش برطرف می‌شود؟

پاسخ: برگشت نذر به طوری كه در سؤال ذكر شده، به نذر كردنِ عمل به نحو شرط بندی می باشد و لذا نذر در این صورت، به علّت مرجوح بودن (عدم رجحان) منعقد نمی شود و حرمت شرط بندی و فساد آن به حال خود باقی می ماند.

 

پرسش: بازی با پاسورهای اسلامی (شامل اسامی دانشمندان، هواپیماها، كشورها، ماشین ها و مانند اینها) برای تفریح، بدون برد و باخت چه صورت دارد؟

پاسخ: اگر از آلات قمار به حساب نمی آید یا آلت قمار بودن آنها مشكوك است، بازی با آنها فی نفسه جایز است.

 

پرسش: گاهی در بازی با این پاسورهای اسلامی، دو بازیكن چنین عمل می‌كنند: هر یك تعدادی پاسور در دایره‌ای قرار می‌دهند و از دور با نشانه‌ای به آن می‌زنند، هر چندتا پاسور كه از دایره خارج شد بازیكن برنده، آن را به قصد اینكه ملكِ خودش باشد یا آنکه چند روزی از آن استفاده كند بر می‌دارد و سپس آن را به مالكش پس می‌دهد، آیا این سبك بازی حرام است؟

پاسخ: چنانچه بازی مبنیّ بر این شرط باشد، جایز نیست. ^[1]

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

[1] توضیح المسائل جامع تک جلدی، ص 633 تا 635، از م 2253 تا 2259 / استفتائات، ج1، از ص170 تا ص 174، از س 248 تا 262 / منهاج الصالحین، ج2، مکاسب محرمه / استفتاء خصوصی کتبی و شفاهی از معظم له / استفتائات موجود در آرشیو دفتر