نماز و روزه شخصی که در خارج از شهرش شاغل است ـ حکم نمازهای کثیر السفر در غیر مسیر شغلی‌اش

پرسش:

با عرض سلام من در پالایشگاه کار می‌کنم که فاصله‌اش از منزل ما ۳۵ کیلومتر فاصله دارد و در هفته پنج‌روز در حال رفت‌وآمد هستم ساعات کاری از شش صبح از منزل

خارج و ساعت هفت‌سر کار شروع به کار نموده تا ساعت چهار بعدازظهر و ساعت پنج به خانه می‌رسیم آیا من کثیر السفر می‌باشم؟ و حکم و وظیفه فرد کثیرالسفر

چیست؟

نام مرجع تقلید:

آیت‌الله‌العظمی سیستانی (حفظه‌الله تعالی)

پاسخ:

با عرض سلام و ادب؛

به‌طورکلی در صدق عنوان کثیر‌السّفر در مورد کسی که مقدمهٔ شغلش، مسافرت است یا برای غیر شغلش زیاد سفر می‌رود، سه امر معتبر است و با وجود این سه شرط

نماز فرد تمام است:

۱ـ قصد ادامه این كار را برای مدّت قابل‌توجهی داشته باشد؛ مثل مدّت شش ماه از یک سال یا اینکه در زمان دو سال یا بیشتر، هرسال مدّت سه ماه.

۲ـ حداقلّ ده روز در هر ماه، در حال سفر باشد (هرچند این ده روز در ضمن دو یا سه سفر باشد) یا ده بار در هر ماه (در ده روز مختلف) سفر برود (هرچند زمان

۳ـ سفرهای او به حد مسافت شرعی، چند ساعت باشد) امّا اگر عدد سفرها یا روزهای مسافرت او ۸ یا ۹ باشد، بنا بر احتیاط واجب در همه سفرها نمازش را هم

شكسته و هم تمام بخواند و اگر عدد سفرها یا روزهای مسافرت او در ماه (‌۷) یا كمتر باشد نمازش شكسته است.

۴ـ کثرت سفر (زیاد سفرکردن) به فعلیت برسد و قبل از آن بنا بر احتیاط واجب نمازش را هم تمام و هم شكسته بخواند.

بنابراین، كسی كه مقدمهٔ كارش، سفر است (مثل معلّمی که برای تدریس به حدّ مسافت شرعی می‌رود) یا فردی که برای غیر شغل مسافرت می‌رود (مثل فردی که نذر زیارت دارد و برای ادای نذر، مسافرت می‌نماید) و قصد دارد سه بار یا سه روز در هفته در مسافرت باشد و این كار را برای مدّت شش ماه از یک سال و یا برای مدّت دو سال یا بیشتر، سالی سه ماه ادامه دهد، چنین فردی دو هفتهٔ اول، بنا بر احتیاط واجب، نمازش را هم شكسته و هم تمام بخواند و بعد از آن نمازش تمام است. (۱)

شایان‌ذکر است، كسی كه شغلش مسافرت است مثل راننده، یا مسافرت مقدمهٔ شغل او است مثل معلّم، اگر برای كار دیگری مثلاً برای زیارت یا حجّ مسافرت كند، باید نماز را شكسته بخواند؛ مگر آنكه عرفاً او را «کثیرالسفر» بگویند؛ مانند كسی كه دائماً سه روز در هفته مسافر است و در این صورت نمازش حتّی در سفر حج یا زیارت و مانند آن کامل است همچنین اگر مثلاً راننده‌ای كه کثیرالسفر است و نمازش در سفر شغلی تمام است، اتومبیل خود را برای زیارت كرایه بدهد و عدّه‌ای را برای زیارت با

اتومبیل خود ببرد و در ضمن خودش هم زیارت كند، درهرحال باید نماز را تمام بخواند (۲)

در نتیجه در مفروض سؤال شما، اگر این کار را حداقل ۶ ماه ادامه دهید، نمازتان در سفر و بین راه کامل است و اگر سفر دیگری (غیر شغلی، مثلاً زیارت یا تفریح یا…)

رفتید، آنجا هم باید کامل بخوانید. (۳)

منابع:

(۱) ملاک کثیر‌السفر شدن در مورد کسی ‌که سفر مقدّمه شغل اوست یا برای ‌غیر شغل زیاد مسافرت می‌‌رود، امر عرفی ‌است که سفر عرفاً عادت فرد شمرده شود و تحقّق این معنا وابسته به آن است كه عدد سفرها یا روزهایی ‌كه سفر می‌­كند زیاد باشد، با لحاظ اینكه تعداد سفرها یا روزهایی ‌كه در مسافرت است در ضمن مجموعه­ های ‌متعدّدی ‌باشد كه به‌گونه‌ای ‌دارای ‌استمرار و امتداد هستند و بعید نیست كه حداقل آن (۶۰) روز مسافرت یا (۶۰) سفر، در ضمن (۶) ماه از یک سال و یا برای ‌دو سال متوالی ‌و بیشتر، هرسال سه ماه باشد. براین‌اساس مواردی در جدول ذیل به‌عنوان نمونه ذكر می‌شود و افراد می‌­توانند از این جدول كه برای ‌تشخیص نظر عرف تنظیم گردیده است، در موارد تردید عرفی ‌كمک بگیرند و حكم سایر موارد با مقایسه و نسبت‌سنجی ‌با موارد ذکر شده در جدول روشن می‌­شود. به‌عنوان‌مثال، طبق ردیف سه در جدول ذیل، فردی ‌كه می‌­خواهد حداقل (۶) ماه از یک سال مسافرت برود یا برای‌ (۲) سال متوالی‌، هرسال سه ماه مسافرت برود و در یک ماه، (۸) روز در سفر باشد یا (۸) سفر انجام دهد و در ماه‌ بعد (۱۲) روز در سفر باشد یا (۱۲) سفر انجام دهد به‌طوری‌که در این مدّت، مجموع روزهایی ‌كه در سفر است، حداقل (۶۰) روز شود یا مجموع سفرهای ‌او به (. ۶۰) سفر ‌در (۶۰) روز برسد، چنین فردی ‌از مصادیق کثیرالسفر محسوب می‌­شود و نمازش كامل است و حكم در موارد مشابه نیز چنین است.

شایان‌ذکر است در بعضی ‌از موارد در جدول ذیل تحقّق كثرت سفر مورد اشكال است و مراعات مقتضای ‌احتیاط در آن ترک نشود.

جدول مربوط به افراد کثیر‌السفر

(۲) توضیح‌المسائل جامع، ج۱، ص۴۵۲، م ۱۵۸۵ ـ  موسوعه فقهی تحقیقات و استفتائات واحد پاسخ به سؤالات جامعة الزهرا (سلام‌الله‌علیها)، قم، مجموعه احکام ۴، نماز و روزه مسافر، ص۳۴

(۳) توضیح‌المسائل جامع، ج ۱، ص۴۵۰، م ۱۵۸۳ ـ  منهاج الصالحین، ج۱، المقصدالحادی عشر، صلاة المسافر، الفصل الاول، ص۲۷۴، الخامس (قبل از م۹۱۰) ـ  همان، ص ۲۷۵ و ۲۷۶، م ۹۱۵ و  ۹۱ ـ  العروة الوثقی، ج۱، فصل فی صلاة المسافر، ص۵۲۴، السابع ( قبل از م ۴۵)  ـ  موسوعه فقهی تحقیقات و استفتائات واحد پاسخ به سوالات جامعة الزهرا (سلام الله علیها)، قم، مجموعه احکام ۴، نماز و روزه مسافر، ص۳۲