پرسش:
سلام علیکم
درصورتیکه یک پسر، مادرش زنده باشد و پدرش زن دیگری بگیرد ،آیا آن زن به پسر، محرم است؟ یعنی زن‌پدر در زمان زنده‌بودن مادر اصلی به پسر محرم است؟
در صورت فوت پدر آیا زن‌پدر، به پسر محرم است؟
نام مرجع تقلید:
مقام معظم رهبری حضرت آیت‌الله‌العظمی خامنه‌ای (حفظه‌الله تعالی)
پاسخ:
با عرض سلام و ادب؛
به‌صرف عقدِ پدر یا پدربزرگ، (حتی با دختربچه‌ای که برای ساعتی به عقد آنها درآورده‌اند(۱))، پسران پدر یا پدربزرگ به آن زن جدید (زن‌بابا)، محرم شده و به‌صورت ابد ازدواج با آنان جایز نیست؛ اعم از اینکه :
۱ـ عقد دائم یا موقت باشد. ۲ـ عقد شده (زن‌بابا) مدخوله باشد یا غیرمدخوله. ۳ـ زمان عقد، فرزندان و نوه‌ها بوده‌اند یا بعد به دنیا آمده‌اند. ۴ـ همسر اول زنده باشد یا از دنیا رفته باشد.
شایان‌ذکر است، فقط خودزن بابا محرم است؛ ولى مادر و خواهرزن بابا، به پسران محرم نيستند. (گرچه مادرزن بابا، به خود پدر محرم است، ولی خواهرزن بابا به خود پدر نامحرم باقی می‌ماند.)
همچنین مرد به نامادری زنش محرم نیست.
برای فهم بیشتر مسئله فوق به مثالی فرضی اشاره می‌نماییم:
علی خانمی به نام فاطمه دارد که دو فرزند به نام‌های حسین و زینب دارند.
جواد همسری به نام زهرا دارد که دو فرزند به نام‌های سجاد و رقیه دارند. بعد از مدتی جواد از دنیا می‌رود یا زهرا را طلاق شرعی می‌دهد.
حال (بعد از سپری‌شدن عدّه شرعی زهرا) علی با زهرا ازدواج می‌نماید و از زهرا صاحب دو اولاد به نام‌های محمد و مریم می‌شود. بعد از مدتی زینب (فرزند علی و فاطمه) با شخصی بنام مهدی ازدواج می‌کند. (مهدی داماد علی و فاطمه است)
در مثال فوق:
۱ـ به‌محض خواندن صیغه ازدواج علی و زهرا، (ولو ارتباطی صورت نگیرد) حسین با زهرا محرم ابدی می‌شود (چون زهرا زن‌بابای حسین است.)
۲ـ به‌محض خواندن صیغه ازدواج علی و زهرا، رقیه (فرزند زهرا و جواد) به پدر خواندهٔ جدیدش (علی) محرم نمی شود. بله؛ هرگاه همبستری و دخول بین علی و زهرا صورت گرفت، از آن لحظه به بعد، رقیه با پدر خوانده اش علی محرم ابد می شود (چون ربیبه ی علی است و در محرمیت ربیبه دخول شرط است.)
۳ـ به‌محض خواندن صیغه ازدواج علی و زهرا، (ولو ارتباطی صورت نگیرد) مادر زهرا محرم ابدی به علی می‌شود. (چون مادر زهرا، مادرزن علی است و علی داماد اوست.)
۴ـ خواهران زهرا به علی نامحرم هستند. (چون خواهرزن، نامحرم است.)
۵ـ مادر و خواهر زهرا بر حسین (فرزند علی و فاطمه) نامحرم هستند. چون فقط خودزن بابا محرم است؛ ولى مادر و خواهرزن بابا، به پسران محرم نيستند.
۶ـ پدر و برادر زهرا بر زینب (فرزند علی و فاطمه) نامحرم هستند. (چون پدر و برادرزن بابا، به دختران محرم نمی‌شوند.)
۷ـ مادر و خواهر علی بر سجاد (فرزند جواد و زهرا) نامحرم هستند. (چون مادر و خواهر ناپدری، به پسران محرم نمی‌شوند.)
۸ـ پدر و برادر علی بر رقیه (فرزند جواد و زهرا) نامحرم هستند. (چون پدر و برادر ناپدری، به دختران محرم نمی‌شوند.)
۹ـ مهدی (همسر زینب و داماد علی و فاطمه) به هیچ صورتی با زهرا محرم نیست (چون زهرا، نامادری زنش محسوب می‌شود و نامادری همسرِ انسان، محرم انسان نیست.)
۱۰ـ سجاد (فرزند زهرا و جواد) به فاطمه (همسر اول علی) نامحرم می‌باشد.
۱۱ـ محمد (فرزند علی و زهرا) به فاطمه (همسر اول علی) محرم می‌باشد. (زیرا فاطمه زن‌بابای محمد است.)
۱۲ـ مریم (فرزند زهرا و علی) به جواد محرم نمی‌شود. بله؛ هرگاه همبستری و دخول بین علی و زهرا صورت گرفت، از آن لحظه به بعد، مریم با پدرخوانده‌اش جواد محرم ابد می‌شود (چون ربیبه ی جواد است و در محرمیت ربیبه دخول شرط است و فرقی نیست که ربیبه در وقت عقد مادرش با پدرخوانده باشد یا بعداً به دنیا بیاید.)
۱۳ـ حسین و زینب (فرزندان علی و فاطمه) با سجاد و رقیه (فرزندان جواد و زهرا) نامحرم هستند ولو بین علی و زهرا همبستری صورت گیرد. (و اینکه در عرف شنیده می‌شود حکم خواهر و برادر را دارند و محرم هستند، حرف کاملاً غلط و باطلی است.)
۱۴ـ محمد و مریم (فرزندان علی و زهرا) به حسین و زینب (فرزندان علی و فاطمه) محرم ابد هستند. (چون خواهر و برادر پدری هستند.)
۱۵ـ محمد و مریم (فرزندان علی و زهرا) به سجاد و رقیه (فرزندان جواد و زهرا) محرم ابد هستند. (چون خواهر و برادر مادری هستند)
نکته: در مثال فوق، اگر تصور شود، علی پدری دارد بنام احمد، حال این احمد با زنی به نام کبری ازدواج نماید، حکم هیچ تغییری نمی‌کند؛ مثلاً حسین (فرزند علی و فاطمه) به کبری محرم است. (چون زن‌بابای پدر انسان، حکم زن‌بابا را دارد.) ولی خواهر و مادر کبری به حسین و حتی علی نامحرم هستند.
شایان‌ذکر است، در صُور فوق، فرقی نیست که:
۱ـ عقد علی و زهرا دائم باشد یا موقت
۲ـ عقد شده (زهرا) مدخوله یا غیرمدخوله باشد؛ یعنی با شوهر اولش (در مثال ما جواد) دخول داشته یا نه یا حتی قبلاً ازدواجی نداشته و باکره است. (البته در مثال ما مدخوله است.)
۳ـ در زمان عقد (در مثال ما، عقد علی و زهرا)، فرزندان (حسین و زینب) و نوه‌ها (فرزندان حسین و زینب) بوده‌اند یا بعد به دنیا آمده‌اند.
۴ـ همسر اول (در مثال ما، فاطمه) زنده باشد یا از دنیا رفته باشد.
توجه به این نکته لازم است که در تمام جاهایی که عرض شد محرم هستند، دیگر حق ازدواج با هم ولو در سالیان آینده، حتی بعد از طلاق و جدایی یا مرگ یک کدام از والدین (در مثال ما، زهرا یا علی یا فاطمه) را ندارند. (۲)
در مثال‌ها و توضیحات فوق، فتوای مراجع معظم تقلید دیگر هم اجمالاً همین است که بیان شد و مسئله اختلافی نیست.
